تمشک گیاهی از جنس Rubus و خانواده Rosaceae است که به صورت بوته ای رشد و دارای ارقام و واریته های مختلفی است که در بیشتر مناطق به خصوص مناطق شمالی رشد می کند، از رشد آسان و سریعی برخوردار است و پس از گذشت دو سال شروع به باردهی می کند و میوه آن در رنگ های مختلف ظاهر می شود که بیشترین شباهت را به میوه توت و توت فرنگی دارد، دارای خواص بسیاری است که علاوه بر تازه خوری برای تهیه مربا، ژله و … از آن استفاده می کنند که به راحتی از طریق بذر، قلمه و پاجوش تکثیر می شود؛ برای رشد علاوه بر آبیاری متوسط نیاز به نور کامل خورشید، هرس به موقع و کوددهی دارد به همین دلیل ما در این مقاله به مراحل مختلف کاشت، داشت و برداشت درخت تمشک و انواع آن خواهیم پرداخت پس در ادامه مطلب در فروشگاه اینترنتی پوپونیک همراه ما باشید.
مشخصات گیاهی درخت تمشک:
تمشک از گیاهان مثمر و از خانواده گل سرخیان به شمار می رود که به صورت بوته ای کوتاه رشد می کند، میوه آن در رنگ های مختلف قرمز، سیاه و … ظاهر می شود که بیشترین شباهت را به میوه توت و توت فرنگی دارد که بسیار خوشمزه است و طعم ترش تا ملسی دارد که بیشتر در مناطق شمالی رشد می کند، از باردهی بالایی برخوردار است که میوه آن در فصل تابستان می رسد که به هنگام سفر به شمال ایران می توانید میوه تازه آن را در مسیر رفت تا برگشت خریداری کنید که ارزش غذایی بالایی دارد، میوه این گیاه بسیار گوشتی و در عین حال آبدار است که علاوه بر مصرف تازه خوری برای تهیه مربا، آب تمشک و … استفاده می کنند که در آشپزی نیز کاربرد دارد. میوه تمشک به صورت تجمیع شده است که هر برچه آن پس از گرده افشانی میوه های کوچکی به نام شفتک انجام می شود که همگی آن ها بر روی نهنجی محدب قرار می گیرند.
مشخصات گیاهی کامل تمشک
مشخصات ظاهری درخت تمشک:
برگ های سبز رنگ مرکبی به صورت شانه ای دارد که هر برگ این گیاه از چندین برگچه بیضی مانند تشکیل شده است که دارای شیارهای ظریفی به رنگ قرمز است که زیبایی گیاه را تکمیل می کند. توجه داشته باشید که بوته تمشک بسته به ارقامی که دارد ممکن است خاردار و بدون خار باشد. گل های کوچک چند گلبرگی به رنگ سفید تا قرمز و بنفش دارد که در فصل بهار تا تابستان شکوفه می دهد و منظره زیبایی از طبیعت دلنواز بهاری را نمایان می کند که آدمی از تماشای آن سیراب نمی شود. گل های این گیاه جاذب حشرات مختلفی است که دارای تعداد زیادی شاخه و برگ است.
دارای ریشه متراکمی است بنابراین خاک مورد کشت باید سبک و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد که اوج رشد ریشه این گیاه در فصل بهار و تابستان است که در فصل زمستان دوره رکورد خود را طی و به خواب زمستانه می رود. گیاهی بالارونده است که در اصل بومی اروپا است که امروزه در بخشی وسیعی از جهان آن را کاشت می کنند که بسته به ارقام مختلفی که دارد برخی از آنها همیشه سبز و برخی دیگر خزان پذیر هستند به این معنی که با شروع فصل پاییز برگ های آن تغییر رنگ می دهند و در نهایت می ریزند. گیاهی چندساله به شمار می رود که برای کاشت در مناطق مرطوب و گرم مناسب است که نسبت به سرمای شدید هوا حساس است و از بین می رود. گستردگی بوته این گیاه به 50 سانتیمتر نیز می رسد که برای کاشت در باغ و باغچه مناسب است. نگهداری میوه این گیاه همچون بوته گل سرخ است.
انواع تمشک
انواع تمشک:
تمشک از جمله گیاهانی است که ارقام و ورایته های مختلفی دارد که معروفترین آنها عبارت اند از:
تمشک سیاه:
تمشک سیاه همانطور که از نامش پیداست به رنگ سیاه است که طعم ملسی دارد که به صورت بوته ای رشد می کند، برگ های سبز رنگی دارد و از باردهی بالایی برخوردار است که در بیشتر مناطق رشد و از ارزش غذایی بالایی برخوردار است.
تمشک تئودر ریمز:
تمشک تئودر ریمز از باردهی بالایی برخوردار است که نسبت به سرمای هوای مقاوم است که خارهای بسیار تیزی دارد و از گونه های دیررس به شمار می رود که البته میوه هایی که در بالای درخت قرار دارند زودتر می رسند و میوه هایی که در قسمت پایین قرار دارند کمی دیرتر می رسند.
تمشک ویلسون:
تمشک ویلسون از گونه های زودرس به شمار می رود که میوه آن در دوم خرداد ماه می رسد که در سایز درشت تا متوسط رشد می کند که نسبت به سرما مقاوم است.
تمشک ماموت:
تمشک ماموت بوی آمریکای شمالی است که برگ های بزرگی دارد و گیاهی پر محصول به شمار می رود که میوه آن بسیار معطر است.
تمشک ولیرکان:
تمشک ولیرکان گونه ای تمشک به رنگ قرمز است که در سایز متوسط و به صورت خوشه ای ظاهر می شود که از باردهی بالایی برخوردار است که در مناطق شمالی ایران رشد می کند.
تمشک بی تیغ خوشه ای فرانسه:
این نوع تمشک همانطور که از نامش پیداست بومی مناطقی از فرانسه است که بوته ای بدون تیغ دارد که بسیار زودبازده و میوه آن به رنگ سیاه است که بسیار آبدار و گوشتی است و از طعم دلچسبی برخوردار است، علاوه بر مصرف تازه برای تهیه مربا و شربت نیز از آن استفاده می کنند.
تمشک عمد:
تمش عمد گونه ای تمشک به رنگ سیاه است که برگ های بزرگ سبز رنگ دندانه داری دارد که به صورت خوشه ای بر روی شاخه و برگ گیاه ظاهر می شود که بسیار گوشتی است و به صورت بوته ای رشد می کند.
تمشک بدون خار:
تمشک بدون خار بوته ای بدون خار با باردهی بالا دارد که میوه آن به صورت خوشه ای ظاهر می شود که قابلیت کاشت در مناطق شمالی و سایر مناطق را دارد.
روشهای تکثیر درخت تمشک
روش های تکثیر درخت تمشک:
تمشک به راحتی از طریق بذر، قلمه، خواباندن و پاجوش تکثیر می شود.
کاشت بذری تمشک:
در کاشت بذری ابتدا دانه گیاه را که بسیار کوچک و ریز است از قسمت گوشتی گیاه جدا و آن را خوب بشویید سپس یک سینی نشاء با عمق و زهکشی مناسب تهیه کنید و با استفاده از خاک کمپوست آن را پر کنید، بذر گیاه را به صورت سطحی بر روی بستر خاک مورد کشت قرار دهید و سپس روی آن را با لایه نازکی از کود و خاک نرم بپوشانید و در نهایت پس از اتمام مراحل کاشت بذر گیاه را آبیاری کنید و تا زمانی که بذر گیاه جوانه بزند آن را مرطوب نگه دارید و نگذارید بستر خاک خشک شود.
پس از گذشت مدتی در حدود دو تا سه هفته بذر گیاه در دمای مناسب جوانه می زند و شروع به رشد می کند، زمانی که گیاه رشد کرد و به حد معینی از رشد رسید آن را به گلدان بزرگتر منتقل و پس از گذشت مدتی نهال حاصل از کاشت بذر را به زمین اصلی منتقل کنید تا گیاه رشد خود را آغاز کند که از رشد سریعی برخوردار است و به سرعت رشد و بارور می شود. با توجه به زمانبر بودن بسیاری از کشاورزان کمتر از کاشت بذر برای تمشک استفاده می کنند و از سایر روش ها همچون خرید نهال، قلمه و پاجوش استفاده می کنند.
کاشت قلمه درخت تمشک:
در کاشت قلمه شاخه ای از گیاه را انتخاب کنید و با استفاده از چاقو یا قیچی باغبانی به ارتفاع 15 تا 30 سانتیمتر قلمه را از شاخه گیاه جدا کنید. گودالی در بستر مورد کشت برای کاشت قلمه ایجاد کنید و برای تسریع در ریشه زایی از هورمون ریشه زایی استفاده کنید، قلمه را در داخل گودال به گونه ای قرار دهید که تنها قسمت کوچکی از آن در بالای خاک باشد و آن را آبیاری کنید و نگذارید خشک شود و تا زمان ریشه دار شدن آن را مرطوب نگه دارید که پس از گذشت دو تا چهار هفته قلمه صاحب ریشه می شود و گیاه رشد خود را آغاز می کند.
خواباندن شاخه درخت تمشک:
به هنگام خواباندن شاخه ای از این درختچه کوتاه را انتخاب و به جای هرس کردن بگذارید بلند و دراز شود، سپس در کنار درخت گودال کوچکی ایجاد کنید و بدون آنکه شاخه یا ساقه گیاه را قطع کنید آن را در داخل گودال قرار دهید و با مقداری خاک روی آن را بپوشانید و گیاه را آبیاری کنید که پس از گذشت مدتی به دلیل مرطوب بودن زمین مورد کاشت و همچنین تغذیه ای که شاخه از درخت می کند ریشه دار می شود و شروع به رشد می کند که در این هنگام شما می بایست شاخه را از گیاه قطع کنید و پس از مدتی که جابجایی باعث آسیب به گیاه نمی شود آن را به بستر اصلی منتقل کنید. توجه داشته باشید که خواباندن این گیاه در فصل پاییز انجام می شود.
کاشت پاجوش درخت تمشک:
همانطور که در بالا اشاره نمودیم درخت تمشک دارای ریشه های عمیقی است که به صورت طولی رشد می کند و در کنار درخت بالا می آید و شروع به رشد می کند که در این هنگام شما برای تکثیر باید کمی کنار پاجوش را با بیل بکنید و سپس پاجوش را از ریشه جدا کنید، سپس گودالی ایجاد و پاجوش را درست و در مرکز گیاه بکارید و آن را آبیاری کنید که پس از گذشت مدتی پاجوش با خاک مورد کشت انس گرفته و شروع به رشد می کند.
کشت بذری تمشک
روش های هرس درخت تمشک:
بوته تمشک برای گرفتن فرم دلخواه و افزایش گلدهی و کیفیت میوه نیاز به هرس دارد و چون این گیاه از سال دوم شروع به دادن میوه می کند باید به هنگام هرس ساقه ها را از سطح زیرین گیاه قطع کنید و در حدود چندین ساقه در حدود 7 تا 8 ساقه قوی و پر قدرت برای سال بعد نگه دارید و بقیه را از سطح زیرین هرس کنید. به هنگام هرس این گیاه در فصل زمستان و بهمن ماه 15 سانتیمتر از ساقه را نگه دارید و قسمت دراز و باریک ساقه گیاه را قطع کنید همچنین برای بهره وری بیشتر شاخه های بیمار و خشک شده را نیز قطع کنید.
شرایط اکولوژیک رشد درخت تمشک:
درختتمشک نیز مانند هر درخت دیگری برای رشد و باردهی بیشتر نیاز به شرایط محیطی مناسب دارد.
ارتفاع:
ارتفاع این گیاه بسته به واریته های مختلف بین 1 تا 2 متر است که البته بسته به شرایط اقلیمی ممکن است کمتر و بیشتر نیز شود.
نور:
تمشک برای رشد به نور کامل خورشید به همراه رطوبت نیاز دارد به همین دلیل مناطق شمالی ایران مستعد رشد و پرورش تمشک به شمار می رود که دارای ارقام و واریته های مختلفی است.
دما:
دمای مناسب برای رشد این گیاه 1 تا 17 درجه سانتی گراد است که تا دمای 3- را تحمل می کند.
خاک:
برای رشد خاکهای اسیدی و لومی را می پسندد که خاک مورد کشت باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد که البته می توانید در خاکهای شنی، آهکی، ماسه ای نیز این گیاه را به شرط داشتن رطوبت کافی نیز کشت کنید.
آبیاری:
به آبیاری متوسط و در عین حال منظمی نیاز دارد بنابراین هفته ای یکبار آبیاری برای رشد این گیاه ضروری است.
فاصله کاشت:
فاصله کاشت بذر بین 150 تا 200 سانتیمتر است که فاصله بین ردیف ها 150 سانتیمتر است.
زمان و مقدار کود دهی به تمشک:
تمشک برای رشد نیاز به کوددهی دارد برای این منظور برای رشد گیاه بهتر است از کودهایی با مواد آلی و غنی استفاده کنید که در این میان استفاده از کودهای دانه ای برای تمشک بهترین به شمار می رود که زمان استفاده از آن در فصل بهار است که برای استفاده باید آن را بر روی خاک و در کنار درخت پخش کنید تا مواد غنی به خاک نفوذ و گیاه بتواند از آن تغذیه کند که برای اثربخشی بهتر می توانید آن را با مقداری کود پوسیده گاوی و گوسفندی مخلوط و سپس مورد استفاده قرار دهید.
زمان و مقدار کود دهی به تمشک
آفات و بیماری های رایج و روشهای مبارزه با آفات تمشک:
از آفات و بیماری های رایج درخت تمشک می توان به موارد زیر اشاره نمود.
سوسک:
سوسک از آفات رایج درختان مثمر به شمارمی رود که همانطور که از نامش پیداست نام نوعی حشره است که به بافت درخت آسیب وارد می کند که تنها راه مبارزه با آن استفاده از سموم شیمیایی است.
شته ها:
شته ها حشرات کوچکی هستند که از بخش های مختلف گیاه به خصوص برگ تغذیه و باعث از بین رفتن گیاه می شود که استفاده از سموم شیمیایی در از بین بردن شته ها می تواند کارساز باشد.
کنه ها:
کنه ها در واقع حشرات ریزی هستند که به رنگ سیاه تا سفید ظاهر و به درخت آسیب وارد می کنند که برای در امان ماندن از این آفات می توانید از سموم شیمیایی مختلفی استفاده کنید.
عنکبوت قرمز:
عنکبوت قرمز همانطور که مشخص است نام گونه ای عنکبوت به رنگ قرمز است که با تارهایی که ایجاد می کند به میوه گیاه آسیب جدی وارد می کند.
سرخرطومی تمشک:
نام نوعی حشره موزی است که به بخش مختلف گیاه به خصوص میوه گیاه خسارت وارد می کند که استفاده از سموم شیمیایی برای از بین بردن این آفت توصیه می شود.
لکه های سفید برگی تمشک:
این نوع بیماری لکه های سفید رنگی را بر روی بخش هایی از برگ گیاه به صورت لکه لکه ایجاد می کند.
زنگ برگ تمشک:
زنگ برگ تمشک از بیماری های رایج درخت تمشک به شمار می رود که راه مبارزه با آن استفاده از قارچ کش است.
نحوه برداشت تمشک:
زمانی که میوه تمشک رسید باید آن را برداشت کنید؛ نکته ای که در این باب به هنگام برداشت تجاری وجود دارد این است که قبل از آنکه میوه گیاه به طور کامل برسد آن را برداشت کنید، با توجه به اینکه این گیاه بسیار آبدار و گوشتی است باید برداشت این گیاه به آرامی انجام شود برای این منظور با استفاده از یک چاقو و قیچی باغبانی میوه گیاه را از بوته جدا کنید و آن را در داخل باکس بگذارید و پس از برداشت بسته به نوع مصرف آن را به محل مورد نظر منتقل کنید.
نحوه برداشت تمشک
خواص تمشک:
از خواص تمشک می توان به موارد زیر اشاره نمود.
- سرشار از ویتامین های مختلفی است.
- خون را قلیایی می کند.
- برای افرادی که به رماتسیم مبتلا هستند مناسب است.
- در درمان و بهبود یبوست موثر است.
- به دلیل داشتن ماده ارزشمندی به نام اسید سالسیلیک درد را تسکین می دهد.
- در پیشگیری و همچنین مبارزه با سرطان مناسب است.
- سلامت قلب و عروق را تضمین می کند.
- باعث کاهش وزن می شود و حافظه را تقویت می کند.
- به هضم بهتر غذا کمک شایانی می کند.
- باعث بهبود گردش خون می شود.
- و …
کاربرد تمشک:
از تمشک استفاده های مختلفی به قرار زیر می کنند.
- برای تازه خوری به صورت خام و پخته شده مناسب است.
- در آشپزی کاربرد دارد.
- برای تهیه مربا از آن استفاده می کنند.
- برای تهیه شربت از آن استفاده می کنند.
- برای تهیه ژله کاربرد دارد.
سخن پایانی:
تمشک از جمله گیاهان مثمری است که به صورت بوته ای رشد می کند که میوه آن بیشترین شباهات را به میوه توت و همچنین توت فرنگی دارد که در رنگ های مختلف قرمز، سیاه و … ظاهر می شود و از طعم شیرین تا ملسی برخوردار است که بیشتر در مناطق شمالی رشد می کند که البته برای کاشت در بیشتر مناطق مناسب است. ارزش غذایی بالایی دارد، میوه این گیاه بسیار گوشتی و در عین حال آبدار است که علاوه بر تازه خوری برای تهیه مربا، آب تمشک، تازه خوری و … استفاده می کنند. اگر چنانچه شما نیز تجربه کاشت، داشت تا برداشت درخت تمشک را دارید نظرات و دیدگاه های خود را با ما و دیگران مخاطبان پوپونیک به اشتراک بگذارید.
امیدواریم از خواندن این مطلب لذت برده باشید، فروشگاه اینترنتی پوپونیک شما را به خواندن مقاله های زیر دعوت می نماید.
بذر گوجه فرنگی
بذر میوه
نوشیدنی ها
مصطفی هستم از مشهد
من نزدیک به ۳ سال پیش بوته تمشکی در باغچه کاشتم و خدارو شکر رشد بسیار خوب و عالی دارد فقط تا العان که سال چهارم از کاشتش نزدیک است هیچ میوه ای نداده…ممنون میشم راهنمایی کنید
تمشگ خاردار…هرس به موقع…آبیاری ونور مرتب همچنین کود دهی عالی ..متشکرم
تمشک ها در سال دوم به بعد بار میدهند اگر همه مواردی را که نوشتید عالی رعایت کردید احتمالا در سال بعد به میوه بشیند.