میوه خشک یکی از میان وعده های ضروری برای تندرستی بدن انسان می باشد. آنها عمدتا غنی از مواد مغذی مثل مواد معدنی، ویتامین ها، فیبر و آنزیم ها هستند. این ریز مغذی ها سبب مقاومت بدن در برابر آسیب های درونی می شود. شایع ترین آسیب درونی بدن؛ دیابت است. میوه ها (خشک) می توانند منبع مناسبی برای مقاومت بدن در برابر این بیماری باشند. فرایند تولید میوه ی خشک با خروج از بافت میوه صورت می گیرد. این فرایند، غلظت مواد مفید را به شدت بالا می برد. البته افرادی که در رژیم غذاییشان از خواص میوه های خشک بهره می برند باید توجه کنند که تعادل در مصرف آن امر مهمی است. زیرا عدم رعایت اعتدال، می تواند برای بیماران دیابتی نه تنها مفید، بلکه می تواند مضر هم باشد.
خشکبار نوعی خوراکی است که با کاهش و زدایش آب داخل بافت میوه ایجاد می شود. این حذف آب می تواند از راه های مختلفی مثل خشک کردن زیر نور آفتاب، استفاده از دستگاه های خشک کننده و رادیاتور و حتی فر خانگی انجام شود. این فرایند باعث می شود که حجم باقیمانده کم شده و پر انرژی و اشباع مواد مغذی شود. مصرف متعادل میوه ی خشک باعث دریافت بخش عمده ای از نیازهای حیاتی بدن است. تنوع خواص در میوه ی خشک بسیار زیاد است که ممکن است مواد مفیدی را به بدنمان بدهد که شخص بر اساس نیاز روزانه آن مواد را دریافت کرده و نیاز بیشتری نداشته باشد، برای همین، شخصی که می خواهد میوه خشک در رژیم غذایی اش بگنجاند باید به خصوصیات آن واقف باشد.
دو پرسشی که برای اغلب بیماران قندی پیش می آید این است: ” من دیابتی هستم آیا می توانم در لیست غذایی خودم روزانه میوه ی غذایی را بگنجانم؟ ” یا این سوال پیش می آید ” چه چیزی قند خون را سریع پایین می آورد”
مزیت سلامت بودن میوه ی خشک برای چیست؟
میوه ی خشک اگرچه از میوه ی تازه گران تر است (بر مبنای وزن) اما ارزش قیمتی خود را دارد، آنزیم های بالا به همراه پلی فنول ها (نوعی آنتی اکسیدان) موجود در بافت میوه خشک، باعث رنگ طبیعی جذاب میوه می شود. یک واحد میوه خشک نسبت به وزن مشابه میوه تازه؛ بیش از پنج برابر فیبر، مواد معدنی و ویتامین دارا می باشد. پلی فنول موجود در آنها جریان خون را بهبود بخشیده و سیستم گوارش را تقویت می کند.
این میوه ها چربی، سدیم و کلسترول پایینی دارند و به دلیل وجود قند طبیعی می تواند جایگزین مناسبی (به جای شکر تصفیه شده) برای شیرین کردن مواد غذایی باشد. خشکبار، بخصوص بادام باعث افزایش میزان هموگلوبین می شوند و کمک به افزایش میزان تولید یاخته های (سلول های) خونی می شود. میوه خشک سطح انرژی روزانه مورد نیاز فرد را در طول روز حفظ می کند و باعث انعطاف پذیری رگ های خونی می شود. میوه های خشک همچنین به رفع یبوست کمک می کنند. بادام، خرما، گردو، کشمش و پسته به دلیل دارا بودن فیبر زیاد و طبیعی بودن، نسبت به سایر میوه های خشک در رفع یبوست، بهتر هستند.
یکی دیگر از امتیازات میوه خشک، کاهش کلسترول خون است. این خوراکی ها؛ گردش خون را بهبود بخشیده و کاهش کلسترول را در پی دارند و به خاطر داشتن آنتی اکسیدان در پیشگیری یا جلوگیری از پیشرفت سرطان، نقش مهمی دارند. پیشگیری از ریزش مو، کند شدن پیری، محافظت از اندام های بدن، کنترل فشار خون، دیابت و … این لیست فواید همچنان ادامه دارد.
اثرات ناخواسته میوه خشک:
همانطور که اشاره شد، فواید بی شماری در خوردن میوه های خشک وجود دارد. مصرف “بیش از حد” هر خوراکی ممکن است مضر باشد و می تواند تاثیرات ناخواسته ای به همراه داشته باشد. برخی از میوه های خشک را برای طعم دار کردن، شکراندود می کنند یا با شربت ها طعم ترکیبی می دهند. اغلب این کار پیش از فرایند خشک کردن انجام می پذیرد و باعث شیرین تر شدنش می شود. این گونه میوه های خشک باید در حد حداقلی مصرف شود.
وجود بیش از حد مواد نگهدارنده، اثرات مضر در ایجاد بیماری های قلبی، عروقی چاقی و حتی سرطان ایجاد می کنند. میوه ی خشک دارای فیبر بالا می باشد. میوه های خیلی خشک (کریپسی) می تواند باعث گرفتگی شکم، گاز نفخ، یبوست یا اسهال شود. مصرف بالای میوه ی خشک به دلیل وجود کالری بالا باعث افزایش وزن می شود. برخی میوه های خشک به دلیل داشتن قند فروکتوز (در صورت مصرف بیش از حد) باعث تخریب دندان می شوند. برخی مواد نگهدارنده و موادی که برای خوشرنگ شدن به میوه خشک اضافه می شود می تواند باعث ایجاد حساسیت شوند. ذخیره و نگهداری این میوه ها در مکان نادرست یا روش های غیر اصولی باعث آلودگی قارچی و سایر سموم می شود.
میوه ی خشک و دیابت:
اولین گام برای یک فرد مبتلا به بیماری قند این است که بداند چه چیزهایی می تواند در تغذیه ی خود استفاده کند و به چه میزان؟ بالطبع خوراکی هایی با مقادیر بالای چربی و قند باید از لیست تغذیه ی شخص دیابتی حذف گردند. به دلیل وجود فیبر، مواد معدنی، ویتامین ها، انتی اکسیدان ها و شاخص گلیسمیک (گلوکز) پایین برخی از میوه های خشک برایشان بسیار مفید است. ولی زیاده روی نباید کرد. زیرا به هر حال نسبت به میوه ی عادی داراری قند بیشتری هستند.
پرسش پرتکراری از متخصصین تغذیه وجود دارد: من دیابت دارم آیا می توانیم میوه ی خشک مصرف کنم؟ پاسخ به این پرسش خیلی سخت می تواند باشد. یک چهارم پیمانه میوه ی خشک برابر با پانزده گرم کربوهیدرات یا یک وعده است. این گزینه را می توان به خوبی در وعده های تغذیه گنجاند زیرا فیبر بالایی به بدن می رساند. توجه کنیم که نباید شکر اندود شده باشد. به دلیل آب زدایی از بافت میوه، میوه های خشک طبیعتا از نظر قند در هرگرم در حجم کمی چگال شده تر هستند.
طبق نظر انجمن دیابت امریکا: فرد دیابتی روزانه 45 تا 60 گرم کربوهیدرات می تواند مصرف نماید. این برابر با سه تا چهار وعده کربوهیدرات در روز است. بنابراین برای تهیه یک برنامه ی مدون تغذیه حتما بایستی با یک متخصص تغذیه ای مشورت نمود.
شاخص گلیسمی (یا شاخص گلوکز) در میوه های خشک:
شاخص گلیسمی مقدار قندی را نشان می دهد که پس از مصرف کربوهیدرات ها در واحد زمان در بدن آزاد می شود. این شاخص در میوه های خشک حداقلی است. بسته به نوع میوه، میوه های خشک دارای شاخص گلیسمی (گلوکز) متفاوتی هستند. شاخص گلوکز یعنی یک ماده ی غذایی خاص چه تاثیری بر قند خون فرد می گذارد.
این شاخص قیاس مناسبی است که بتوان رژیم غذایی مناسبی برای فرد دیابتی نوشت. شاخص گلوکز بالا یعنی بیش از هفتاد درصد و شاخص گلوکز پایین یعنی کمتر از پنجاه و پنج درصد است. میوه های خشک حاوی شاخص گلیسمی پایین، برای تغذیه فرد دیابتی بهترین انتخاب هستند، زیرا با وجود تأثیر تقریبا ناچیزی بر قند خون دارند و سالم و مغذی هستند.
شاخص گلوکز (گلیسمی) برخی از میوه های خشک:
خرما: 62، سیب خشک: 29، زردآلو خشک: 30، هلو خشک: 35، آلو خشک: 29، انجیر: 61، کشمش: 59، آلو: 38 می باشد. فراموش نکنیم که در حدود 22٪ تا 51٪ از قند موجود در میوه خشک؛ فروکتوز است که در صورت مصرف بیش از حد می تواند باعث افزایش وزن، بیماری قلبی یا پیشرفت دیابت شود. میوه های با شاخص گلیسمی کم شامل آلو، سیب خشک، زردآلو، هلو خشک و آلو خشک است. انجیر میوه ای با شاخص گلیسمی متوسط در نظر گرفته می شود. خرما یا کشمش به دلیل بار زیاد گلیسمی باید در رژیم غذایی محدود باشد.
یکی از مشکلاتی که افراد مبتلا به قند علی الخصوص انسولینی ها دارند. کمبود قند خون است که به ایشان مصرف یک میان وعده ی شیرین، همراه با کربوهیدارت توصیه می شود. دو قاشق غذا خوری کشمش برای این مشکل کافی است. کشمش قند بالاتری نسبت به سایر میوه های خشک دارد، بنابراین می توان از دیگر میوه های خشک نیز استفاده کرد.
باید افراد مبتلا به بیماری قند خون از مصرف میوه هایی مانند گیلاس، آناناس و همچنین آووکادو و پاپایا بپرهیزند. میوه هایی مانند آلو خشک، خرما، کشمش باید به میزان متوسط مصرف گردد. میوه هایی مانند گلابی خشک، سیب و خانوده توت (berries) را می توان بیشتر از باقی میوه ها مصرف نمود.
گلابی یک میوه تندرستی به حساب می آید و توسط متخصصین قند سراسر دنیا توصیه شده است. به دلیل وجود ترکیبات چرب فرار و مواد فعال بیولوژیکی است که مقاومت بدن را در برابر تهاجمات روی ارگانیسم های درونی، بالا می برد. مزیت میوه های خشک ناشی از اشباع این ترکیبات می باشد که پس از مصرفشان، یک واکنش سریع (تقویت در برابر تخریب) قابل کنترل را ایجاد می کند.
خشکبار برای مبتلایان به بیماری قند:
آجیل ها برای مبتلایان به دیابت بسیار مغذی تلقی می شوند. آجیل ممکن است در حجم کم باشند، اما حاوی حجم بالایی از انرژی و مواد مغذی می باشند. انجمن دیابت امریکا، آجیل را در صدر لیست غذایی برای افراد دیابتی معرفی کرده است. به دلیل وجود پروتئین، فیبر مواد معدنی و پروتئین بالا، آنها گزینه ی مناسبی برای دیابتی ها هستند فیبر ها و پروتئین ها باعث کند هضم شدن مواد قندی و در نتیجه کندتر آزاد شدن مواد قندی در خون می شوند.
یک عارضه عمده ی دیابت؛ بیماری قلبی عروقی است. به گفته ی متخصصان دیابت، گردو می تواند به کاهش مشکلات قلبی عروقی (دیابت) کمک نماید. همچنین میوه هایی که منیزیم دارند، در کاهش خطرات دیابت نوع دوم مفید می باشند.
بیماران قندی، پس از صرف وعده های غذایی، به دلیل ضعف بدن در مدیریت قند جذب شده، میزان قند خون بالا رفته و سبب عوارض قلبی می شود. به همین سبب وعده هایی با شاخص گلیسمی کم توصیه می شود. فراموش نکنیم که کلیه ی پیشنهادات مصرف مربوط به آجیل و خشکبار بدن طعم دهنده بدون شکر و بدون قند است. و این میان وعده ها در صورتی که مواد افزودنی داشته باشند می توانند مضر باشند.
شاخص گلیسمی | پتاسیم | آهن | کلسیم | فیبر | چربی | کلسترول | پروتئین | کالری | مقدار | خشکبار |
30-32 | 755 mg | 1. 73 mg | 36 mg | g 4. 7 g | 0. 3g | 41g | 2. 2g | 157 cal | نیم فنجان | زردآلو |
29 | 637 mg | 0. 8 mg | g 6. 2 g | 6. 2g | 0. 3g | 56g | 2g | 209 cal | نیم فنجان | آلو شابلن |
35 | 190mg | 0. 3 | 6mg | 1. 5g | 0. 3g | 10g | 0. 9g | 39 cal | 100g | هلو |
29 | 107mg | 0. 1 mg | 6mg | 2. 4g | 0. 2g | 14g | 0. 3g | 52 cal | 100g | سیب |
0 | 441mg | 2. 9mg | 98mg | 7g | 65g | 14g | 15g | 654 | 100g | گردو |
نتیجه:
به طور خلاصه، میوه های خشک مانند سایر مواد غذایی دارای اثرات مفید و مضر مخصوص به خود هستند. ولی به دلیل شاخص گلاسیمی بسیار پایینی که خشکبار نسبت به سایر مواد خوراکی دارند، همچنین ریز مغذی های فروانی که در حجم کوچک جمع شده اند، ریسک مضرات را نسبت به منافعش از بین می برد. و مزایای آن بر مضراتش چربش دارد. از این رو در لیست رژیم غذایی بسیاری از پزشکان متخصص دیابت میوه ی خشک دیده می شود. و تاکید می کنیم که مبتلایان به بیماری قند، از میزان مصرف خشکبار و نوع بایستی با پزشک خود مشورت کنیم.
امیدواریم از خواندن این مطلب لذت برده باشید، فروشگاه اینترنتی پوپونیک شما را به خواندن مقاله های زیر دعوت می نماید.