گل ساعتی یا پیچ گل ساعتی بومی آمریکاست و در مناطق حاره آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی و برزیل و جزایر آنتیل ، همچنین در نواحی گرمسیر آسیا و استرالیا میروید، در حالحاضر بهصورت وسیع در اروپا کاشت میشود، بهعنوان مثال در ایتالیا به خوبی آمریکای شمای مورد مصرف است. این گیاه در شمال ایران بهصورت خودرو وجود دارد و همچنین در نقاطی از ایران بهصورت گیاه دارویی کشت میشود. گل ساعتی Passiflora L. گیاهی است از خانواده Passifloraceae دارای گونههای متعدد که معمولاً بهعنوان گیاه زینتی استفاده میشود، همچنین میوه بعضی از انواع آن خوردنی و قابل مصرف است. یکی از گونههای معروف آن Passiflora incarnate L. میباشد که دارای گلهای زیبایی بوده و علاوه بر اینکه بهعنوان یک گیاه زینتی که دارای گلهای بی همتایی است استفاده میشود، از نظر خواص دارایی نیز حائز اهمیت میباشد.
Passiflora incarnate L. گیاهی است بومی نواحی گرمسیر قاره آمریکا (آمریکا مرکزی و جنوبی)، نام Passiflora دارای ریشه لاتین و از دو واژه Passo به معنای رنجدیده و flora به معنی گل میباشد و به علت شباهت ساختمان داخل گل آنها به صلیب نامگذاری شده است. Incarnata به معنی ساخته شده از مغز یا گوشت رنگی و نیز کلمهای لاتین است. گلهای زیبای این گیاه به Passon flower معروف هستند که علت نامگذاری، رشتههای نازک خار مانند میان گل است که به خارهایی که با آن حضرت مسیح را عذاب کردند معروف به Passon du Christ تشبیه میشود. گلبرگهای گل نمایانگر یاران مسیح و پنج پرچم آن پنج زخم مسیح میباشد.
Passiflora incarnate. L. گیاهی است خزان کننده ، چند ساله، دارای ساقههای چوبی بالا روند به طول 8 تا 9 متر که به کمک پیچک خود به گیاهان و تکیه گاه اطراف خود پیچیده از آنها بالا میرود و به علت زیبایی خاص پیوسته پرورش مییابد.
مشخصات گیاهی پیچ ساعتی:
پیچ گل ساعتی همانطور که از نامش پیداست نام گیاهی زیبا و زینتی است که گل های زیبایی شبیه به ساعت دارد به همین دلیل به آن پیچ ساعتی میگویند. پیچ گل ساعتی به صورت رونده رشد میکند و گیاهی گلدار می باشد. پیچ گل ساعتی خواص دارویی و درمانی زیادی نیز دارد. گیاهی چندساله میباشد و برگ های بیضی مانند متصل به هم دارد. گل های این گیاه درشت و در رنگهای مختلف ارغوانی، بنفش، آبی و قرمز میباشد. زمانی که این گیاه رشد نمود ساقه آن به شاخ و برگ گیاه، داربست و محافظ میپیچد و بالا می رود.
پیچ گل ساعتی از قسمت های مختلفی این گیاه استفاده دارویی می شود. توجه داشته باشید این گیاه میوهای به رنگ سبز و زرد دارد که به صورت گرد و کروی کشیده می باشد. گلدهی این گیاه در فصل تابستان تا شروع فصل سرما می باشد. تاریخچه این گیاه به سال 1529 میلادی بر می گردد که در این سال توسط دانشمندان اسپانیایی کشف شد. گل های این گیاه معطر و دارای شهد می باشد که جاذب حشرات نیز می باشد.
اجزای تشکیل دهنده پیچ ساعتی:
ساقه گل ساعتی: ساقه گیاه کامل صاف و یا دارای کرکهای کوتاه است. رشد آن بهصورت خزیدن و بالا رفتن به حالت راست و عمودی میباشد. ساقههای مسن آن رنگ سبز مایل به خاکستری دارد و بر روی آنها خطوط طولی مشخص دیده میشود.
برگ گل ساعتی: برگ های آن متناوب مرکب، پهنک دارای 3 لوب و بهندرت 5 لوب، به رنگ سبز زیبا با ظاهر برگچه مانند و کاملاً دندانه دار، طول برگ cm 15- 26 برگها گوشوارک برگ مانند دارند و غدههای ترشحی مشخص بر روی آنها موجود است.
گل ساعتی: گل های درشت و معطر و منتهی به دمگل دراز دارد، در هریک از آنها 3 براکته، 5 کاسبرگ، 5 گلبرگ سفید رنگ، 5 پرچم با بساک بزرگ و نارنجی رنگ و یک مادگی درازتر از جام گل وجود دارد. از میان گل مادگی سه شاخه نمایان است و به این ترتیب گل شبیه ساعت جلوه میکند، کاسبرگ آن معمولاً سبز هستند و بعضی اوقات بنفش کمرنگ تا سفید هستند و طولشان cm 3.5- 2.5 میباشد، گلبرگ آن سفید متمایل به بنفش به طول cm 4-3 است. از مشخصات گل این است که در دخل جام آن تاجی از الیاف باریک و ارغوانی واقع در چند ردیف دیده میشود و این خود باعث میگردد که منظره بسیار زیبا به گل داده شود. قطر گلها اینچ میباشد و گلها روی شاخههایی که در فصل رشد قبلی ایجاد شدهاند تشکیل میشود اگر این شاخهها ایجاد نشوند گلی به وجود نمیآید گرده افشانی هم بهوسیله زنبور، و هم بهصورت مصنوعی انجام میشود.
میوه گل ساعتی: میوه معروف به Maypop و به قطر cm 5 یا 2 اینچ میباشد تخم مرغی شکل به بزرگی یک سیب کوچک که پس از رسیدن به رنگ نارنجی روشن در میآید، قسمت میوه آن رنگ روشن دارد و آبدار و خوراکی است. (2)، میوه بهصورت سته و دانهها متعدد و به رنگ سیاه یا قهوهای تیره میباشند و mm 6-4 طول دارند میوه شیرین و معطر بوده و بهصورت پخته مصرف میشود.
شرایط رشد پیچ ساعتی:
پیچ گل ساعتی رشد سریعی دارد طوری که به سرعت رشد می کند و بالا می رود. ارتفاع این گیاه متغیر و به از 10 متر هم می رسد و برای رشد به خاک غنی و حاصلخیز با زهشکی مناسب نیاز دارد، گیاهی آفتاب دوست می باشد که برای رشد به نور کامل خورشید نیاز دارد و در برابر سایه جزئی و نور خورشید فیلتر شده خورشید نیز مقاوم می باشد. پیچ گل ساعتی دمای مناطق گرم و خشک را ترجیح می دهد و تا حدودی در برابر سرما مقاوم می باشد.
پیچ گل ساعتی به آبیاری منظم و مرطوبی نیاز دارد و در بیشتر مناطق قابل کشت می باشد. برای رشد بهتر پیچ گل ساعتی از کود استفاده کنید. پیچ گل ساعتی از طریق بذر و قلمه تکثیر می شود و توجه داشته باشید که در زمستان این گیاه از بین می رود و فقط جوانه های چندساله این گیاه باقی می ماند که دوباره با شروع فصل بهار رشد می کند.
پرورش گل ساعتی:
نور: کمی تا قسمتی آفتابی
رطوبت : رطوبت خاک بهصورت سطحی و سبک باشد
دما : تا 15% – را تحمل میکند.
خاک زراعی : در خاک های فقیر و شنی و کمی اسیدی که خوب زهکشی شده باشد به عمل میآید. خاک بدون کود گیاه را تشویق میکند که مقاومت خود را بالا ببرد.
کاربرد پیچ گل ساعتی:
پیچ گل ساعتی به عنوان یک گیاه زیبا و زینتی قابل کشت می باشد به همین منظور می توانید در فضای آزاد باغ و باغچه از این گیاه استفاده کنید. پیچ گل ساعتی خواص دارویی و درمانی دارد طوری که از تمامی قسمت های آن استفاده می شود و همچنین به عنوان پوشش دیوار و … کاربرد دارد.