مخلصه گیاهی است که بسیاری آن را با نام بابونه گاوی می شناسند. این گیاه که از سرده گل مینا و جز گیاهان دارویی است که برای درمان بسیاری از بیماری های التهابی و سرطان کاربرد دارد. مخلصه در برخی از نواحی مرتعی و بیشتر در زمین های بایر رشد می کند. در ایران این گیاه را می توان بیشتر در مناطقی مانند چهارمحال بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد، آذربایجان، همدان و زنجان مشاهده کرد.
اهمیت مخلصه در طب سنتی:
این گیاه به دلیل بهره مندی از ترکیباتی مانند فلانوئیدها و روغن های فرار در طب سنتی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. طبیعت مخلصه یا بابونه گاوی گرم و خشک بوده و دارای ترکیباتی همچون تانن ها، روغن فار، املاح معدنی، انواع ویتامین ها، لاکتون های سسکویترپن و بپرترین می باشد. یکی از ترکیبات اصلی موجود در این گیاه پارتنولید است که در برگ های آن یافت می شود. از سرشاخه ها، گل، برگ و میوه گیاه مخلصه در طب سنتی برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می کنند. کاربرد این گیاه اغلب به صورت عرق، دم کرده و جوشانده می باشد و مقدار مناسب مصرف آن به صورت عرق، بعد از هر وعده غذایی، یک فنجان به همراه آب و عسل است.
نام های دیگر مخلصه:
از نام های دیگر مخلصه می توان به بابونه کبیر، اقحوان بزرگ، کرکاش، کرکیش، گشنیز کوهی و … اشاره کرد. مخلصه دارای ساقه هاق شیاردار، پرشاخه و رنگ سبز متمایل به کاهی است. این گیاه تا ارتفاع 30 سانتی متری می تواند رشد کند و دارای گلبرگ های سفید و گل های سفید رنگ است. گل ها در این گیاه به صورت مجتمع قرار گرفته اند. اطراف گل ها به شکل زبانه ای سفید بوده و در قسمت وسط گل هایی دایره ای شکل به رنگ زرد طلایی مشاهده می شود.
مخلصه اغلب به عنوان یک درمان گر طبیعی برای میگرن مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به اینکه گیرنده های سرتونین نقش مهمی در پاتوفیزیولوژی میگرن دارد پارتنولید موجود در این گیاه بر روی گیرنده های سرتونین اثر گذاشته و مانع از تشدید بیماری می گردد.
بر اساس تحقیقات علمی که بر روی این گیاه صورت گرفته است نشان می دهد مخلصه دارای یک ترکیب بسیار قدرتمند ضد سرطانی است که می تواند در درمان بسیاری از انواع سرطان ها موثر واقع شود. بر همین اساس از برگ های بابونه گاوی یک ترکیب به دست آوردند که برای درمان انواع سرطان مورد استفاده قرار می گیرد این ترکیب که پاتنولید نامیده می شود به عنوان یک ترکیب قدرتمند در مقابله با سلول های سرطانی عمل می کند. از جمله این بیماری خطرناک می توان به لوسمی مزمن لنفاوی اشاره کرد که این داروی گیاهی به صورت کاملا موثر توانسته است با رشد و گسترش این نوع سلول های بیماری زا مقابله کرده و آنها را از بین ببرد.
لوسمی مزمن لنفاوی یک نوع سرطان خون بسیار شایع است که در آن لوسمی، لنفوسیت ها یا سلول های لنفاوی را تحت تاثیر قرار می دهد. طبق تحقیقاتی که اخیرا روی گیاه مخلصه انجام شده، خواص ضد سرطانی این گیاه به اثبات رسیده است. پارتنولید موجود در ترکیبات این گیاه، باعث به تاخیر افتادن رشد تومورهای پوستی شده و در کاهش تعداد آنها موثر است.
پارتنولید به سلول های سرطانی در انواع سرطان ها از قبیل لوسمی، لنفوم، میلوم چندگانه، کلیه، سینه، ریه، روده بزرگ، پوست، مثانه و سلول های سرطان مغز حمله کرده و باعث نابودی آنها می شود. این عملکرد پارتنولید بواسطه افزایش گونه های اکسیژن واکنشی (ROS) انجام می شود.
دیگر مزایای استفاده از مخلصه:
گیاه مخلصه علاوه بر درمان سرطان مزایای بسیار دیگری نیز دارد.
درمان بیماریهای مربوط به پانکراس:
می توان از این گیاه به عنوان یک ترکیب گیاهی برای درمان برخی از بیمارهای مربوط به پانکراس نیز استفاده کرد. به ویژه در روند از بین بردن سلولهای سرطانی پانکراس بسیار مفید است.
درمان اضطراب و افسردگی:
براساس مطالعاتی که بر روی موش های آزمایشگاهی صورت گرفته است نشان می دهد که مخلصه باعث کاهش علائم اضطراب و افسردگی در بسیاری از موش های تحت آزمایش شده است.
آکنه و جوش صورت:
در برخی از کرم هایی که حاوی عصاره بابونه گاوی فاقد پارتنولید هستند در کاهش التهاب ناشی از آکنه و جوش صورت بسیار مفید شناخته شده اند.
عوارض و مضرات بابونه مخلصه
باعث ایجاد آلرژی و حساسیت می گردد:
در برخی موارد استفاده از مخلصه ممکن است عوارض جانبی مانند درد معده، سوزش در قلب، یبوست، اسهال، حالت تهوع، سرگیجه و تغییر در طول زمان قاعدگی در پی داشته باشد. ناگفته نماند آن دسته از افرادی که به گیاه کاسنی حساسیت دارند باید به طور جد از مصرف این گیاه و یا فرآورده های آن اجتناب کنند.
دوران شیردهی و بارداری:
استفاده از مخلصه در دوران بارداری ممکن است باعث ایجاد انقباضاتی در رحم شود که این امر می تواند منجر به زایمان زودرس شود.
تداخل دارویی:
استفاده از مخلصه برای کسانی که از داروهای رقیق کننده خون و داروهای کبدی استفاده می کنند ممکن است باعث ایجاد تداخل دارویی شود بنابراین توصیه می شود حتما قبل از مصرف آن با پرشک معالج خود مشورت کنید.
عمل جراحی:
بابونه گاوی ممکن است سرعت لخته شدن خون را به مقدار زیادی تحت تاثیر قرار دهد که این تاثیر می تواند باعث خونریزی قبل و یا بعد از عمل جراحی شود. بسیاری از پزشکان توصیه می کنند که حداقل 2 هفته قبل از هر نوع عمل جراحی از مصرف مخلصه خودداری شود.