اصطلاح تراریخته به چه معناست؟

تراریخته یا GMO، مخفف genetically modified organism واژه‌ای است که دغدغه بسیاری از مردم و کارشناسان شده است.

تراریخته یعنی چه؟

واژه “تراریخته” ریشه در دست‌کاری ژنتیک محصولات مصرفی اعم از پوشاک و تغذیه دارد. در واقع محصولاتی که ساختار ژنتیکی آن ‌ها از طریق مهندسی ژنتیک تغییر یافته و یک خصوصیت ویژه در محصول ایجاد یا یک خصوصیت از آن حذف شده باشد که این تغییر هرگز در طبیعت نتواند رخ دهد را، تراریخته گویند.

در انگلیسی به تراریخته، Transgenesis  گفته می شود که از دو واژه Transformation و Genesis گرفته شده است.

Transformation یعنی تغییر شکل و Genesis یعنی اصل و ریشه چیزی و در مجموع Transgenesis یعنی تغییر دادن ژن اولیه و اصلی یک جاندار. اولین جاندار تراریخت در سال ۱۹۷۳ توسط استنلی کوهن و هربرت بویر ایجاد شد. نخستین محصول تراریخته تجاری جهان به نام توتون مقاوم به ویروس موزاییک، در سال ۱۹۹۳ در چین به تولید انبوه رسید.

آمریکا نیز از سال ۱۹۹۶ با تولید پنبه مقاوم به آفات بال‌پولکدار، ذرت مقاوم به علف‌کش و سویای مقاوم به علف‌کش وارد این عرصه شد. در حال حاضر نیز آمریکا بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده محصولات تراریخته در جهان است. تراریخته برای چه محصولاتی است؟

قسمت اول:

برخی از محصولاتی که به صورت تراریخته در جهان در حال تولید هستند عبارتند از: ذرت، سویا، روغن کلزا و پنبه. این محصولات امروزه یکی از مهمترین محصولات مصرفی خانوارهای ایرانی به حساب می آیند. در سال 1997 حدود 5 میلیون کودک در جنوب شرق آسیا به خاطر کمبود ویتامین A دچار بیماری خشکی چشم شدن که از این تعداد حدود یک میلیون و 250 هزار نفر، کور شدند.

برای رفع این مشکل در این منطقه، مقادیری از ژن نرگس زرد را به خاک های زراعی منطقه اضافه نمودند تا ماده بتاکاروتن که زمینه ساز تولید ویتامین A است را افزایش دهند. در اصطلاح برنج های منطقه را تراریخته کردند تا ویتامین A درون برنج به وجود بیاید.

قسمت دوم:

فرق بین محصولات ارگانیک و تراریخته بدین شکل است که محصولات ارگانیک به محصولاتی اطلاق می‌شود که در مراحل کاشت، داشت و برداشت از هیچ نوع فرآیند شیمیایی استفاده نمی‌شود و هیچ‌گونه آسیبی نه برای انسان‌ و نه برای محیط‌زیست وجود ندارد.

از طرفی محصولات تراریخته یا دستکاری شده ژنتیکی، محصولاتی هستند که داخل آنها یک یا چند ژن و برای اهداف مختلفی وارد شده است. به نقل از دکتر سیروس زینلی (عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران)،  «فاکتور ۸» یکی دیگر از محصولات مهندسی ژنتیک است که بسیار کاربردی است.

ژن فاکتور ۸ بیماران هموفیلی، مشکل دارد و مهندسی ژنتیک آن را در یک موجودی مثل یک سلول جانوری تولید می‌کند. برخی منتقدین معتقدند نوع کشت و تولید محصولات تراریخته، استفاده از سمومی مانند سم گلایفوزیت را افزایش داده‌اند. ورود این سموم به چرخه غذایی انسان می‌تواند باعث ایجاد بیماری شود.