گیاه گلرنگ یکی از گیاهان دارویی است که به عنوان چاشنی در آشپزی هم کاریرد دارد. گیاه گلرنگ کاربردهایی چون کاربرد دارویی داشته، همچنین در غذا و صنعت رنگرزی مورد استفاده قرار می گیرد. گیاه گلرنگ (Safflower) که به آن زعفران تقلبی هم گفته می شود، یکی از گیاهان بومی ایران است که به خانواده کاسنیان تعلق دارد.
ارتفاع این گیاه یک ساله به 30 الی 60 سانتی متر می رسد. برگ ها پهن و دندانه دار و بدون دمبرگ هستند که به خارهای ظریف و نوک تیزی منتهی می شوند. دارای رگبرگهای درشت و برجسته می باشند. اصلی ترین و کاربردی ترین قسمت گیاه گلرنگ گلهای زرد مایل به نارنجی رنگ این گیاه هستند.
گیاه گلرنگ بخصوص گل های آن شباهت زیادی با گیاه خارخاسک دارد. گلهای گیاه گلرنگ به صورت تکی در یک طبق کوچل لوله ای ظاهر می شود. میوه گیاه گلرنگ سفید رنگ و فندقی شکل است که دسته ای تار نازک در قسمت بالای آن وجود دارد. میوه ها و بذر هایی گیاه گلرنگ مصرف دارویی دارد.
تکثیر این گیاه از طریق بذر صورت می گیرد. جهت تسریع جوانه زنی گیاه، بذرها را 24 ساعت قبل از کاشت در آب خیس کرده و سپس اقدام به کشت می کنند. 4-5 ماه بعد از کشت گیاه قابل بهره برداری و مصرف می باشد.
برای مطالعه مقاله کاشت گلرنگ می توانید از این لینک استفاده نمایید.
مشخصات گیاهی گلرنگ:
گیاه گلرنگ عمدتا در آب و هوای گرم و خشک رشد می کند. این گیاه بومی مشرق زمین است و از عربستان به سایر نقاط دنیا منتشر شده است. به جهت تطابقی که با تمام شرایط آب و هوایی دارد تقریبا در تمام دنیا وجود دارد و در اغلب کشورها کاشت می شود.
از مهم ترین کشورهایی که گیاه گلرنگ در مقیاس انبوه در آنها کشت می شود آمریکا، ترکیه و اسپانیا است. در این کشور ها جهت کاربرد های رنگرزی و به دست آوردن رنگ های طبیعی زمین های بزرگی را تحت کشت قرار داده و این گیاه رنگی را برداشت می کنند. گلرنگ در بیشتر استانهای ایران از جمله خراسان، تفرش، تبریز و … می روید.
گلرنگ با نام های گل خشت، کاجیره، کازیره، کافشه و کاغاله نیز شناخته می شود. به دانه های این گیاه در فارسی، «تخم کافشه»، «خسک دانه»، «تخم کاجره»، «تخم کازره» گفته می شود. گلرنگ دارای طبع گرم و خشک است. بیشتر روغن و ماده رنگی موجود در گلهای گلرنگ مورد توجه و مصرف قرار می گیرد.
برای مطالعه مقاله کافشه چیست می توانید از این لینک استفاده نمایید.
روغن گلرنگ که از دانه های آن استخراج می شود، دارای فواید درمانی زیادی است. اطبای بزرگی چون زکریای رازی و ابو علی سینا از روغن گیاه گلرنگ در نسخه های بسیاری جهت درمان بیماری ها توصیه کرده اند. از گل های زرد رنگ گیاه گلرنگ نیز بعد از خشک کردن، جهت رنگ دادن به غذاها و به عنوان جایگزینی برای زعفران و رنگ کردن مواد غذایی استفاده می کنند.
گل های گلرنگ منبعی برای استخراج رنگ طبیعی به شمار می آید. البته گلها هم دارای خاصیت دارویی هستند اما عمده مصرف این گیاه کاربرد بعنوان یک رنگ دهنده طبیعی است تا درمانی.به قدری رنگ گیاه گلرنگ به زعفران شباهت دارد که از آن برای تقلب در زعفران استفاده می شود.
گیاه گلرنگ حاوی دو ماده رنگی زرد رنگ و یک ماده قرمز رنگ است. ماده زرد رنگ این گیاه با نام «سلافوریلو کارتامین» و «ایزو کاتامین» حلال در آب می باشد و ماده قرمز رنگ که «کارتامین» نامیده می شود نا محلول در آب بوده و در حلالهای قلیایی ضعیف حل میشود.
چگونه از گلرنگ در غذا استفاده کنیم:
همانطور که قبلا هم اشاره شد، گلرنگ به جهت داشتن مواد رنگی در گل های خود در آشپزی و رنگ دهی به غذا کاربرد دارد. به جهت گران بودن قیمت زعفران ادویه گلرنگ جایگزین مناسبی برای زعفران به شمار می رود. و از آنجایی که یک رنگ طبیعی است، هیچ ضرری را متوجه مصرف کننده نمی کند.
- گل های خشک شده گلرنگ را بسابید و همانند زعفران داخل ظرفی بریزید.
- چند قاشق آب جوش را به پودر گلرنگ اضافه کنید.
- روی حرارت غیر مستقیم مثلا روی سماور یا قابلمه قرار دهد تا دم بکشد.
- بعد از 15 دقیقه می توانید آن را استفاده کنید.
- می توانید زعفران را با مقداری گلرنگ ترکیب کرده و هر دو را با هم دم کنید به این شکل هم عطر بی نظیر زعفران در غذایتان بهره گرفته اید و هم رنگ بیشتری را به غذا بخشیده اید و در مصرف ادویه گران قیمت زعفران صرفه جویی کرده اید.
با استفاده از گلرنگ نه تنها از رنگ زیبای زعفرانی آن در غذایتان استفاده کرده اید، بلکه از خواص دارویی آن نیز بهره برده اید. در زیر با چند نمونه از خواص گیاه گلرنگ آشنا خواهیم شد.
خواص گلرنگ:
- گلرنگ دارای مقادیر فراوان اسید های چرب اشباع نشده است و برای بیماران قلبی عروقی مفید می باشد.
- گلرنگ برای تنظیم دوره های قاعدگی و تسکین دردهای قاعدگی و سندرم پیش از قاعدگی مفید می باشد.
- دارای مقادیر زیادی ویتامین ای است که به عنوان آنتی اکسیدانی قوی موجب کاهش سرطان و از بین بردن تاثیر رادیکالهای آزاد می شود.
- گیاهی مفید برای تسکین اعصاب است.
- گلرنگ خاصیت مسهل دارد.
- در طب سنتی برای درمان یرقان و زردی نوزادان مورد استفاده قرار می گیرد.
- دارای خاصیت خلط آور بوده و برای درمان بیماریهای ریوی چون ذات الریه مفید است.
- با تعریق زیاد موجب خروج بلغم از بدن می شود.
برای مطالعه مقاله نگاهی کوتاه به زعفران می توانید از این لینک استفاده نمایید.
نکات استفاده از گیاه گلرنگ در غذا:
- مصرف گلرنگ در دوران بارداری ممنوع است. گیاه گلرنگ دارای خاصیت قاعده آور می باشد و موجب سقط جنین می شود.
- گیاه گلرنگ روند توقف خونریزی در بدن را کند می کند. کسانی که دچار زخم معده، هموروئید و … هستند در مصرف این گیاه احتیاط کنند.
- دو هفته قبل از انجام هر گونه عمل جراحی از مصرف گلرنگ خودداری کنید، چرا که موجب خونریزی بیش از حد بعد از انجام عمل جراحی می شود.
- افرادی که دارای سابقه حساسیت و آلرژی هستند در مصرف آن احتیاط کنند.
- ممکن است با برخی داروهای رقیق کننده خون مثل آسپرین و … تداخلات دارویی داشته باشد.