ترنجبین

ترنجبین صمغی است که بر شاخه و برگ گیاهی خاردار از تیره فرعی پروانه واران بنام شتر خاریا پیدا می شود و این گیاه در خراسان و گرجستان و مقداری نیز در اطراف همدان میروید. حشرات کوچکی که بر روی گیاه خاربز یا حاج زندگی می کنند مولد ترنجبین هستند.  این شاخه ها و برگ ها را جمع آوری کرده و در آب  می شویند و آب آن را می جوشانند تا بخار شود و ترنجبین به صورت بلورهایی متبلور گردد. ترنجبین شیره ای سفید رنگ است که چنانچه در مجاورت گرد و خاک باشد به رنگ زرد در می‌آید و اگر در مجاورت رطوبت باشد به رنگ زرد و یا قهوه ای تبدیل می شود.

در فصل گرمای زیاد و در اواخر تابستان روی برگها و شاخه های این گیاه قطرات ترنجبین شبها ظاهر می شود و روستاییان محل صبحهای خیلی زود قبل از طلوع آفتاب آن را جمع آوری می نمایند. معمولاً در مناطقی که این گیاه ترنجبین نمی دهد به مصرف تعلیف دام، شتر و بز می رسد. به همین جهت این گیاه به خارشتر و یا خاربز معروف شده است. البته در مناطقی که این گیاه ترنجبین می دهد نیز شتر و بز خیلی دوست دارند از آن تعلیف شوند و پروار هم می شوند

ترنجبین به فارسی “ترانگبین” یا “ترنگبین” است. ترنجبین طبع گرم وتر دارد.

ترکیبات شیمیایی ترنجبین

ترنجبین حاوی ترکیبات قندی مختلفی مانند گلوکز و فروکتوز، ساکاروز و تری ساکارید است که به راحتی در آب حل می‌شود. از دیگر ترکیبات موجود در این گیاه می‌توان به تانن و آنتوسیانین اشاره کرد.

کاربرد ترنجبین

در طب سنتی از ترنجبین برای شیرین کردن جوشانده های گیاهی استفاده می‌شود؛ ترکیب ترنجبین با فلوس خاصیت ضد عفونی کنندگی دارد. به طور کلی ترنجبین که یک ماده قندی طبیعی است که علاوه بر خواص طبی و درمانی فراوان، برای شیرین کردن داروها به کار می‌رود و به مراتب بهتر از قند می‌باشد.

خواص ترنجبین

خواص ترنجبین به طور خلاصه عبارتند از:

باز کردن مجاری ادرار

صدای شکم، تب کودکان و نوزادان، لینت مزاج، تب‌بر، تسکین سرفه، از بین برنده زردی، درد سینه و برطرف کننده یبوست و عفونت زدایی.

برای رفع عطش و تب ترنجبین مفید است. ترنجبین ملین و مسهل است. دوز مصرفى ترنجبین به عنوان ملین بر حسب سن بیمار بین 10 تا 70 گرم است که با کمى آب مصرف مى شود. گیاه  ترنجبین اگر در مقدار کم خورده شود، ملین و اگر به مقدار زیاد مصرف شود، مسهل است. جوشانده  ترنجبین معرق است.گل های  ترنجبین برای بواسیر مفید است. مالیدن روغن برگ های ترنجبین برای روماتیسم خیلی نافع است. عرق گیاه ترنجبین اگر مدتی کم کم خورده شود، برای دفع سنگ کلیه و مثانه تا حدودی مؤثر است.

مضرات ترنجبین

مبتلایان به حصبه، اسهال خونی، بواسیر و آبله باید از مصرف ترنجبین خودداری کنند، همچنین استفاده از این گیاه برای افرادی که در ادرارشان خون وجود دارد و اشخاص گرم مزاج مناسب نیست.

بسیاری از خانواده‌ها برای بهبود زردی کودک خود از مخلوط ترنجبین و آب قند استفاده می‌کنند که این مواد، نه تنها تاثیری در بهبود زردی کودک ندارند، بلکه باعث اسهال و استفراغ نوزاد نیز می‌شوند.

طرز تهیه آب ترنجبین

برای تهیه آب ترنجبین، باید ۱۲ تا ۳۵ گرم ترنجبین را در آب جوش حل؛ سپس آن را صاف و میل کنید؛ بهتر است آب ترنجبین ناشتا مصرف شود.