طرز کاشت نارنج از سبزه تا درخت

کاشت سبزی عید یکی از سنت های زیبایی است که مردم ایران احترام زیادی برای آن قائل اند. در واقعیت اعتقاد بیشتر مردم این است که کاشت سبزه در ابتدای سال جدید خرّمی و شادابی را در تمام سال به ارمغان می آورد. سبزه ها را معمولا تا روز 13 فروردین که به اصطلاح به آن «13 به در» گفته می شود، نگه می دارند تا کدورت ها و بدی ها را همراه آن دور بریزند.

یکی از موضوع های مهمی که در سال های اخیر بیان شده این است که هرساله حجم قابل توجهی دانه عدس و گندم و… که با هزینه زیاد (از نظر مصرف منابع طبیعی و آب شیرین) به دست می آیند، برای برگزاری این سنت نوروزی اسراف می شوند. اما از این نظر که از اصلی ترین اجزای سفره نوروز سبزه است، نمی توان آن را حذف کرد.

اخیرا انجمن هایی در این راستا تشکیل شده اند که حامی و دوست دار سیاره و محیط زیست هستند و کمپین هایی را با شعار «نهال جای سبزه بکاریم» راه اندازی کرده اند تا به اندازه ای که می توانند از هدر دادن آب و منابع طبیعی پیش گیری کنند.

در این طرح با کاشت نهال کوچکی که سال ها عمر می کند به جای سبزه که عمر کمی دارد، از هدر دادن مقدار زیادی بذر های خوراکی، حبوبات و منابع آب جلو گیری می‌شود و هوای پاک را نیز برای نسل آینده تأمین می کند. در راستای کمپین های راه اندازی شده، ما در این مطلب به کاشت هسته نارنج به عنوان سبزه و تبدیل آن به درخت می پردازیم.

کاشت سبزه نارنج و پرورش آن:

بذر گیاه نارنج باید در بهمن ماه کاشته شود. برای این کار ابتدا بذر های نارنجی که کاملا رسیده باشد را 48 ساعت در آب بخیسانید. به این صورت که پس از 24 ساعت اول باید پوست هسته ها را با دقت زیاد، بدون این که به مغز دانه آسیبی وارد شود، بکنید. این کار باعث زود تر جوانه زدن بذر ها می‌شود. سپس بذر هایی که پوست آن کنده شده را برای این که خشک نشوند دوباره در آب بخیسانید.

در 24 ساعت بعدی در یک گلدان یا ظرف دیگری که در نظر دارید، مقداری خاک باغچه بریزید و بذر های خیسانده شده را در آن بکارید. انتهای ظرفی که بذر را در آن کاشته اید، باید سوراخی باشد که آب اضافی از آن خارج شود تا ریشه بذر ها دچار پوسیدگی نشود.

هنگام کاشتن بذر ها به فاصله آن ها از یک دیگر دقت کنید. فاصله بین بذر ها نباید خیلی کم یا زیاد باشد، سپس مقدار خیلی کمی خاک روی بذر ها بریزید و با سنگ ریزه روی آن ها را بپوشانید.

باید به طور مرتب با استفاده از آبپاش یا اسپری خاک را مرطوب کنید. در 48 ساعت اول روی هسته های کاشته شده را با یک پلاستیک بپوشانید و چند دفعه آن را آبیاری کنید. باید محل گلدان در یک مکان پر نور باشد . مدت زمانی که بذر ها جوانه می زنند، دقیق مشخص نیست، به طور میانگین بین 14 روز تا 1 ماه طول می‌کشد. به این منوال جوانه ها رشد می کنند و تبدیل به نهال هایی کوچک می شوند و پس از گذشت 2 سال می توانید آن را از گلدان به باغچه انتقال دهید.

برای خرید بذر درخت نارنج کلیک کنید.

شرایط محیطی:

پس از انجام مراحل فوق که توانستیم سبزه خود را به نهال تبدیل کنیم، اکنون به شرایطی محیطی که نهال نارنج برای رشد مناسب به آن نیاز دارد می پردازیم:

آبیاری مناسب برای پرورش نهال نارنج:

زمان آبیاری نهال نارنج زمانی است که سطح خاک آن خشک باشد. اما این نکته مهم را نباید فراموش کرد که خشک ماندن زیاد این نهال یکی از دلایل ریزش گل های آن و رشد نامناسب نهال و در نتیجه میوه های کوچک آن است و اگر این کمبود آب و عدم آبیاری ادامه داشته باشد، برگ های نهال نیز می ریزد و خشک می شود. هم چنین آب دادن زیاد و ماندن آب داخل خاک گیاه نیز موجب زردی و ریزش برگ ها می شود و در آخر ریشه نهال در آب زیاد دچار پوسیدگی می شود و از بین می رود.

فاصله زمانی آبیاری درختان بالغ (پس از گذشت 5 سال از کاشت نهال آن را درخت بالغ می نامند) و نهال های جوان با یک دیگر متفاوت است. نهال های جوان باید در زمان های کوتاه تری نسبت به درختان بالغ آبیاری شوند.

آبیاری مناسب و برنامه ریزی شده ی نهال های جوان باعث توسعه و رشد ریشه ی آن ها می شود. اما همان طور که در قسمت فوق گفتیم، آب دهی بی رویه نیز ضررهایی مانند پژمردگی را به دنبال دارد. باید توجه داشت که حتما برای آبیاری بعدی، سطح خاک گیاه نسبتا خشک باشد. به طور کلی آب دهی به این گیاه باید منظم باشد و خاک آن همیشه رطوبت کافی داشته باشد.

نور مناسب:

نهال نارنج به مکانی نیاز دارد که از نور مستقیم خورشید استفاده کند. البته لازم به ذکر است که بذر تازه کاشته شده را نباید در معرض نور مستقیم قرار داد بلکه باید در مکان پرنوری قرار گیرد. چنان چه درخت نارنج در سایه قرار داشته باشد و نور کافی به آن نرسد، علاوه بر رشد و میوه دهی نامناسب، احتمال شیوع بعضی از بیماری ها من جمله بیماری های قارچی را افزایش می دهد.

دمای مناسب برای پرورش نهال نارنج:

درخت های نارنج در نواحی نیمه گرمسیری یا در نزدیکی نواحی گرمسیری بهترین رشد را خواهند داشت. این درخت ها حتی در زمان های سرما و یخبندان تا دمای 6- درجه سانتی گراد، برای زمان کوتاهی می توانند دوام بیاورند. البته هنگامی می توانند تا دمای مذکور دوام بیاورند که در حالت خمودگی (رکود) باشند. اگر حالتی غیر از این حالت داشته باشند، فقط تا دمای صفر درجه دوام می آورند. مواجهه با سرمای زیاد، شاخه های سرسبز را دچار آسیب و سرما زدگی می کند.

بهترین شرایط دمایی برای درخت نارنج بین 12 تا 37 درجه است. هنگام زمستان دمای لازم بین 1.6 تا 10 درجه است و نباید این دما به صفر برسد. در تابستان وجود گرما و دوره های هوای گرم برای درخت نارنج بسیار ضروری است، زیرا باعث رسیدن میوه های آن می شود. هر چقدر هوای تابستان ناحیه ای که درخت در آن کاشته شده سرد تر باشد، میوه های نارنج ترش تر می شوند. این میوه به طور کلی نسبت به سایر مرکبات سرمای بیشتری را تحمل می کند.

برای مطالعه مقاله با درخت نارنج آشنا شویم می توانید از این لینک استفاده کنید.

خاک مناسب:

خاک نهال نارنج باید زهکش (یعنی خاکی برای گیاه فراهم کنید که آب در آن باقی نماند و به راحتی رد شود) مناسب داشته باشد. برای تهیه خاک مناسب برای این درخت می توانید از مخلوط مقداری خاک برگ با همان مقدار خاک معمولی استفاده کنید. گفته شده بعضی از افراد هنگام آماده کردن خاک مناسب مقداری ذغال را نیز همراه با خاک برگ استفاده می کنند و باور دارند که ریشه ی گیاه در این خاک رشد سالم ومناسب تری دارد.

کود دهی مناسب برای پرورش نهال نارنج:

درخت ها برای تکمیل فرایند رشد مناسب و هم چنین میوه دهی بهتر نیاز به کود های مختلفی دارند. برنامه کود دادن به درختان جوان و بالغ با یک دیگر متفاوت است. به گونه ای که درختان جوان به کود کمتری نیاز دارند و برنامه کود دهی آن ها سبک تر است.

ولی در مقابل هر چه سن درخت بیشتر می  شود میزان کود لازم برای آن نیز بیشتر می شود. این درختان نیاز به مقداری فسفر، پتاسیم و نیتروژن دارند و هم چنین به عنصرهای دیگری چون مس، منیزیم، منگنز برای رویش بهتر و میوه دهی بیشتر نیاز دارند.

برای درخت های بالغ باید از کود های کامل تری استفاده کرد تا ریز عنصر های ریز مغذی نیز به آن ها برسد. برای درخت های مرکبات از جمله نارنج بهتر است میزان پتاسیم و فسفر موجود در کود با یک دیگر برابر باشد و میزان نیتروژن آن باید دو برابر میزان مخلوط فسفر و پتاسیم باشد.

مقدار مصرف کود ها بر پایه میزان نیتروژنی است که در نوع کود وجود دارد. از رایج ترین کود های مورد استفاده می‌توان از سولفات آمونیم که دارای 33% نیتروژن و اوره که دارای 46% نیتروژن است، نام برد.

برای پرورش خانگی این درخت می توانید به جای استفاده از کود شیمیایی از خاک برگ استفاده کنید. به گونه ای که فاصله مناسب از تنه درخت را در نظر بگیرید و خاک برگ را در فاصله ی 5 سانتی متری از درخت، روی سطح خاک بریزید. هرساله در فصل بهار این کار را تکرار کنید.

مکان مناسب برای پرورش نهال نارنج:

چنان چه نهال نارنج را در خانه پرورش می دهید باید دقت داشته باشید که نور کافی برای گیاه فراهم کنید. گیاه را باید در این فصل به اتاقی پر نور انتقال دهید و هم چنین آن را از مکان هایی که حرارت زیادی دارند دور کنید. در طی فصل تابستان نهال خود را بیرون از منزل مثلا در تراس یا پاسیو قرار دهید. گیاه باید از صبح تا ظهر از نور خورشید استفاده کند و توجه داشته باشید در داغ ترین ساعات بعد از ظهر گیاه را در سایه ای قرار دهید تا دچار سوختگی نشود.

برای خرید ادویه خلال پوست نارنج خشک کلیک کنید.

تکثیر نهال نارنج:

یکی از راه های تکثیر درخت نارنج کاشت بذر آن است و باید از بذر تازه برای این کار استفاده کنید. بذری که پوست روی آن چروکیده یا خشک نشده باشد تازه است و ممکن است از هر بذر نارنج چند نهال مستقل رشد کند.

بعضی از افراد این گیاه را در کیسه هایی از جنس پلاستیک تکثیر می کنند، اما این کار اشتباه است زیرا با این کار طوقه گیاه گره می خورد و موجب مرگ نهال می شود. بذر باید در عمق حدودا 0.5 سانتی متری کاشته شود. برای جوانه زدن آن بهتر است دمای خاک بین 1 تا 18 درجه و دمای هوا بین 22 تا 24 درجه باشد.

اگر به صورت فله‌ای این بذر را می کارید باید قبل از انتقال به باغچه بذر های آفت زده را جدا کنید و پس از دو سال می توانید آن را به دیگر مرکبات نیز پیوند بزنید.

روش هرس درختان نارنج:

بهترین زمان برای هرس نارنج وسط زمستان یا ابتدای بهار می باشد. به طور کلی هرس درخت نارنج به صورت سبک است یعنی میزان خیلی کمی هرس می شود.

نهال های جوان نیازی به هرس کردن ندارند مگر در صورتی که ساقه های آن ضعیف و خشک شده باشد یا این که آسیب دیده باشد که در این صورت باید آن هارا قطع کنند. در مورد درخت های بالغ نیز باید شاخه هایی را که آسیب دیده اند را قطع کنند. چنان چه درخت نارنج در قسمت مرکزی خود میوه نمی دهد باید از حجم شاخه های مرکز درخت کم کنید تا نور کافی به آن برسد و باعث تحریک قسمت تولید میوه بشود.

برای داشتن درخت نارنج پا کوتاه به دو روش می توان عمل کرد. یکی این که از نهال درختانی که به صورت ژنتیکی و طبیعی پا کوتاه هستند استفاده کرد، روش دیگر پیوند و هرس شاخه و ریشه درختان بلند قامت است که به شیوه پا کوتاه تربیت می شوند. هرس ریشه به این شیوه است که زمانی که خاک گلدان را تعویض می کنید، به اندازه 2.5 تا 5 سانتی متر از سر ریشه کوتاه کنید.

بیماری ها و آفات درخت نارنج:

از شایع ترین آفت های درخت نارنج می توان به کنه تار عنکبوتی و شپشک اشاره کرد که آسیب هایی مانند گل ندادن درخت، ریخن غنچه ها، ضعیف شدن نهال، میوه های نرسیده و تغییر رنگ برگ های جوان از سبز به زرد را به دنبال دارند.
بیماری های مربوط به این گیاه در سه گروه دسته بندی می شوند (ویروسی، قارچی و باکتریایی)

1. بیماری ویروسی: تریستیزا (tristeza) از بیماری های ویروسی و مهم نارنج است و موجب رنگ پریدگی برگ ها و ساقه ها می شود، فرایند رشد گیاه را ضعیف می کند. باعث می شود نهال های جوان زودتر از موقع گل بدهند و نهال هایی که آلودگی زیادی دارند رشد قدی نمی کنند.
2. بیماری قارچی: ملانوز (melanose) از بیماری های قارچی درخت نارنج است. این بیماری بیشتر بر روی میوه ها اثر می گذارد و به صورت لکه هایی با رنگ قهوه ای و حاشیه هایی به رنگ زرد برآمده می شود و باگذشت زمان بافتی چوب پنبه ای پیدا می‌کند. هرجه میوه مورد حمله این بیماری کوچک تر باشد، لکه های چوب پنبه ای بزرگ تری بر روی پوست آن به وجود می آید. از بیماری های قارچی دیگر می توان به آلترناریا، آنتراکنوز، گوموز فیتوفترا و پوسیدگی قهوه ای اشاره کرد.
3. بیماری باکتریایی: بیماری های باکتریایی بیشتر بر روی برگ ها اثر می گذارند. قانقاریا بیماریی است که باعث می شود برروی برگ ها به ویژه در نوک وحاشیه آن زخم هایی شکل گیرند. زخم های تازه حاشیه ای زرد رنگ دارند که بعدا به رنگ قهوه ای در می آید. از دیگر بیماری های باکتریایی می توان به بیماری اژدهای زرد رنگ، کوتاهی قامت و لکه برگی اشاره کرد.

سوالات متداول کاشت نارنج:

1. برای سبز کردن سبزه نارنج چه زمانی باید اقدام کنیم؟

   معمولا برای سبز کردن هسته های نارنج باید از 15 بهمن ماه اقدام کرد.

2. مدت زمانی که طول می‌کشد تا هسته‌ها جوانه بزنند چقدر است؟

   مدت زمانی که طول می‌کشد تا هسته‌ها جوانه بزنند متفاوت است و بین دو هفته تا یک ماه ممکن است طول بکشد.

3. خاک مناسب برای کاشت سبزه نارنج چیست؟

   مخلوط ۶۰ درصد کوکوپیت یا پیت ماس + ۳۰ درصد پرلیت و ۱۰ درصد پوکه صنعتی سبک برای کف گلدان است.

4. چه مدت طول خواهد کشید تا جوانه های سبزه نارنج به نهال تبدیل شوند؟

   پس از گذشت 2 سال می توانید آن را از گلدان به باغچه انتقال دهید.

5. آبیاری نهال نارنج به چه صورت است؟

   به طور کلی آب دهی به این گیاه باید منظم باشد و خاک آن همیشه رطوبت کافی داشته باشد.

6. دلیل ریزش گل های نهال نارنج چیست؟

   خشک ماندن زیاد این نهال یکی از دلایل ریزش گل های آن و رشد نامناسب نهال و در نتیجه میوه های کوچک آن است و اگر این کمبود آب و عدم آبیاری ادامه داشته باشد، برگ های نهال نیز می ریزد و خشک می شود.

7. دلیل زرد شدن برگ های نهال نارنج چیست؟

   آب دادن زیاد و ماندن آب داخل خاک گیاه نیز موجب زردی و ریزش برگ ها می شود و در آخر ریشه نهال در آب زیاد دچار پوسیدگی می شود و از بین می رود.

8. بهترین شرایط دمایی برای درخت نارنج چیست؟

   بهترین شرایط دمایی برای درخت نارنج بین 12 تا 37 درجه است. هنگام زمستان دمای لازم بین 1.6 تا 10 درجه است و نباید این دما به صفر برسد.

9. خاک مناسب برای پرورش نهال نارنج چیست؟

   خاک مناسب برای این درخت مخلوط مقداری خاک برگ با همان مقدار خاک معمولی است.