انواع گل گاوزبان

گل گاوزبان با نام علمی borago officinalis جزء گیاهان دو لپه است. این گیاه علفی و یکساله تا چندساله بوده و ساقه آن تا ارتفاع 60 سانتی متری می تواند رشد کند. گل گاوزبان دارای ساقه هایی شیار دار و خاردار است. برگهایش ساده و پوشیده از تارهای زبر و خشن می باشند. گلهای این گیاه به رنگهای آبی، سفید، بنفش هستند. به احتمال زیاد این گیاه از نواحی شمال آفریقا به مناطق دیگر جهان راه یافته است و امروزه در مناطقی همچون مدیترانه، نواحی شمالی آفریقا و در بخش هایی از خاورمیانه کاشت می شود. از برگ، گل و سرشاخه های گلدار آن در مصارف دارویی استفاده های فراوانی می شود.

مشخصات گیاهی گل گاو زبان:

گل گاوزبان یکی از گیاهان دارویی با خواص فراوان و روغنی است که به دلیل دارا بودن خواص فوق العاده و شفابخش از زمانهای دور در فرانسه شناخته شده و مورد استفاده قرار می گرفته است. این گیاه از شاخه های تو خالی و آبدار تشکیل شده و برگهایش نسبتا بزرگ، دارای چین خوردگی، تخم مرغی شکل نوک تیز و به رنگ سبز تیره هستند که به شکلی متناوب روی ساقه گیاه مستقر شده اند. روی تمام سطح گیاه از کرک های سفید و منشعب پوشیده شده است. گلها در قسمت انتهایی ساقه قرار گرفته اند که از رنگی روشن و شکلی ستاره ای برخوردارند. میوه گل گاو زبان دارای رنگ قهوه ای مایل به سیاه بوده و به شکل چهار فندق کوچک است.

گل گاو زبان را بیشتر می توان در مراتع سنگ آهک و بر روی تکه های لخت خاک در زمین های گچی پیدا کرد. گل گاو زبان گونه های مختلفی در سراسر جهان دارد که برخی بومی ایران هستند و برخی دیگر نیز خاستگاهی آمریکایی و اروپایی دارند. همه این گونه ها در ظاهر شبیه به هم هستند و تفاوت اساسی آنها مربوط به خواصشان است.

خرید گل گاو زبان

در ایران دامنه های کوه البرز نواحی شناخته شده ای هستند که گل گاو زبان در آن می روید. به دلیل وجود خواص دارویی بی شمار از شهرت زیادی برخوردار است. این گیاه در زمان های قدیم به لسان الثور معروف بوده است. گل گاو زبان از شهریور ماه شروع به شکوفا شدن کرده و مواد غذایی مورد نیاز حشراتی همچون زنبور عسل و پروانه های بزرگ را تامین می کند.

ترکیبات موجود در گیاه گل گاوزبان:

برگها و گل این گیاه از لعاب فراوانی برخوردارند. همچنین این گیاه سرشار از نیترات پتاسیم، رزین ها، مالات کلسیم، منگنز، منیزیم، اسید فسفریک و آلانتوئین است.

انواع گونه های گیاه گل گاو زبان:

در اینجا به معرفی انواع گونه های گل گاوزبان می پردازیم.

Echium Amoenum Fisch:

این گونه از گیاه گل گاو زبان در بخش های وسیعی از مناطق شمالی ایران از جمله در گیلان، منجیل، ارتفاعات عمارلو در چرم کش و سیاه بیشه در بلندی های مابین رودبار و منجیل در قسمت جنوبی رودبار، نواحی شمالی هزویل، کندوان و جنگل پل زنگوله در مینودشت مابین گرگان و نوده یافت می شود.

Anchusa Italica Retz:

این گونه از گیاه گل گاو زبان از خانواده Boraginaceae بوده و گیاهی دو ساله یا چند ساله با برگهای پوشیده از تارهای سفید و خاکستری است که گل های آن به رنگ آبی هستند.

محل رویش این گونه از گیاه گل گاو زبان غالبا در ایتالیاست. در ایران نیز در مناطق واقع در شرق در نواحی مرزی هریرود و در شمال کشور در گیلان، رودبار و مازندران یافت می شود. همچنین در کن و سولقان از مناطق اطراف تهران، در آذربایجان نزدیکی تبریز و یام، در ازنای لرستان و در اصفهان نیز می روید.

E.vulgare:

این گونه از گیاه گل گاو زبان بیشتر در کشورهای اروپایی یافت می شود که به گل گاو زبان افعی نیز معروف است. این گونه از گیاه گل گاو زبان گیاهی دو ساله با ارتفاع حدود یک متر و با گل هایی به رنگ آبی و گاها سفید است که اغلب کولیتوارهای پاکوتاه آن کاشت می شوند. این گونه بومی شمال آمریکا بوده و در اروپا و آسیا نیز به طور پراکنده می روید.

برای مطالعه مقاله معرفی انواع دمنوش می توانید از این لینک استفاده نمایید.

E.bouraeacum:

این گونه گیاهی دو ساله و بلند بوده دارای برگ های کرکدار نقره ای با گلهایی قرمز رنگ است که در گل آذین به شکل خوشه ای مستقر شده اند. این گونه از گل گاو زبان بیشتر در جزایر قناری پراکنده است. در تقسیم بندی دیگری گل گاو زبان را به دو نوع ایرانی و اروپایی تقسیم کرده اند که در ادامه به بیان ویژگی های آنها خواهیم پرداخت.

گل گاوزبان ایرانی:

گل گاو زبان ایرانی شبیه به گل انار بوده و به رنگ لاجوردی است و تخمی حلقوی شکل و لعابی دارد. محل رویش این گونه در دامنه های البرز و کوه های الموت قزوین می باشد. گل های این گونه درشت تر از گونه اروپایی گل گاو زبان است.

خرید بذر گل گاو زبان ایرانی

گل گاوزبان اروپایی:

گل گاو زبان اروپایی گلهایی کوچک و به رنگ آبی روشن دارد که ویژه کشورهای اروپایی است. در مناطقی از اصفهان و آذربایجان نمونه ایرانی از این گیاه یافت شده است. این گیاه از لحاظ ظاهری شباهت اندکی به گل گاو زبان ایرانی داشته ولی از حیث خواص متفاوت می باشد.

خرید بذر گل گاو زبان اروپایی

بهتر است در هنگام خرید به نوع و گونه گل گاو زبان خریداری شده دقت کنید. زیرا گل گاو زبان اروپایی فاقد خواص گل گاو زبان ایرانی است و از فواید دیگری برخوردار است که به تدریج در اروپای قدیم به آنها پی برده شده است. در گل، برگ و سرشاخه گیاه اروپایی مقداری شوره وجود دارد که باعث ازدیاد عرق و ادرار می شود، اما گونه گل گاو زبان ایرانی فاقد این مشخصه است.

کاشت و برداشت گل گاو زبان:

در ادامه به شما چگونگی کاشت، نگهداری و برداشت گیاه گل گاو زبان شرح می دهیم.

کاشت گل گاو زبان:

گل گاو زبان یک گیاه سودمند است که برای کاشت و بهره مندی از عواید آن بایستی به نکات مهم در کاشت آن توجه نمود.

انتخاب زمین مناسب:

گل گاو زبان ترجیحا باید در مناطقی که دسترسی مناسبی به آب و باران وجود دارد کاشته شود تا بتوان به بازدهی بالا رسید.

تهیه کود:

کود باید با در نظر گرفتن متراژ زمین تهیه گردد که به منظور بازدهی بالا و صرف هزینه کمتر بهتر است از ترکیب 50-50 کود گوسفندی و کمپوست مصرف شده قارچ استفاده نمایید. برای یک زمین یک هکتاری به حدود ده تن کود یا حتی بیشتر نیاز دارید. کود مورد نیاز را در صورت تمایل می توانید خودتان فراوری کرده یا اینکه به صورت آماده خریداری کنید.

برای فراوری کود کافی است به صورت لایه ای، یک لایه کود گوسفندی و یک لایه از کمپوست را روی هم ریخته و تپه ای بزرگ ایجاد نمایید و سپس با استفاده از بیل مکانیکی یا دستی هر چند روز یکبار کود را به هم بزنید تا دمای کود به بالاتر از 60 درجه نرسد. در صورت عدم انجام این کار کود دچار سوختگی شده و در نتیجه خاصیت میکرو ارگانیزمی خود را از دست خواهد داد. پوسیده نام محصول نهایی است که از ترکیب کودها بدست می آید.

آماده کردن زمین:

ابتدا زمین را شخم زده و بعد از آن کود تهیه شده را به صورت یکنواخت روی سطح زمین پخش کنید. اوایل بهار بهترین زمان برای انجام این کار است. بعد از این مرحله زمین را مسطح کرده، به اصطلاح سله شکنی کنید. نهایتا سنگ و کلوخ های موجود در زمین را پاکسازی کرده و سپس اقدام به درست کردن ردیف ها نمایید.

بین ردیف های ایجاد شده باید 70 سانتی متر برای کاشت گل گاو زبان فاصله وجود داشته باشد. فاصله کمتر از این مانع حرکت کارکر در هنگام رشد و بازدهی محصول بین ردیف ها شده و همچنین باعث کاهش باردهی محصول خواهد شد.

کاشت بذر یا نشا:

در زمان کاشت هم می توان بذر گل گاو زبان را کاشت هم نشای آن را. اما کاشت نشاء اصولی تر است، زیرا احتمال دارد که بعضی از بذرها هرگز سبز نشوند و این یعنی به هدر رفتن زحمت شما. می توانید نشاها را با توجه به سن و اندازه آنها خریداری کنید. نشاها در دو نوع جوان و ریشه لخت و نشای گلدانی و غنچه دار وجود دارند که در صورت خرید نشای گلدانی و غنچه دار می توانید در اولین سال یعنی دو ماه پس از کاشت، محصول قابل برداشت داشته باشید.

با کاشت نشای گل گاو زبان در یک سال حداقل تا 5 سال نیازی به خرید مجدد بذر یا نشاء این گیاه نخواهید داشت و می توانید با همین یکبار محصول خوبی برداشت نمایید. اما اگر تمایل به کاشت بذر این گیاه دارید باید بدانید که برای هر هکتار به 3 الی 4 کیلوگرم بذر نیاز دارید. این بذرها را بایستی در عمق 3 الی 5 سانتی متری زیر خاک بکارید.

همانطور که قبلا اشاره شد باید فاصله بین ردیف ها 70 سانتی متر در نظر گرفته شود. حال باید در کاشت نشاها فاصله 50 سانتی متری بین یک نشا با نشای بعدی در هر ردیف وجود داشته باشد. اردیبهشت و آبان بهترین ماه ها برای کاشت گل گاوزبان در دمای 28 درجه سانتی گراد در زمین زراعی هستند.

آبیاری:

بعد از اینکه بذر گل گاو زبان کاشته شد باید هر 3 روز یکبار آبیاری انجام گیرد که این پروسه در شکل آبیاری سنتی به صورت روش غرق آبی انجام می شود. بعد از شروع رشد گیاه آبیاری هر هفته یکبار کافی خواهد بود که این زمان حدودا بعد از گذشت دو هفته از کاشت فرا میرسد. بعد از اینکه گیاه به مرحله گلدهی رسید باید میزان آبیاری را به یکبار در ماه کاهش داد که در مناطق باران خیز همان آب باران کافی بوده و نیازی به آبیاری وجود ندارد.

برای مطالعه مقاله تاریخچه پرورش گیاهان دارویی در ایران می توانید از این لینک استفاده نمایید.

برداشت:

از اردیبهشت ماه که گلدهی گیاه شروع می شود تا روزهای میانی مرداد ماه برداشت محصول گل گاو زبان ادامه می یابد. البته در صورتی که سال اول کاشت باشد و نشای کاشته شده شما از نوع غنچه دار باشد زمان برداشت محصول به تیر ماه موکول می شود. اما در سال های بعد می توانید از همان اردیبهشت ماه اقدام به برداشت محصول نمایید.

وجود تراکم بالا در محصول گل گاو زبان، همچنین شیره دار بودن گل و وجود خارهای ریز روی ساقه ها کار برداشت محصول گل گاو زبان را تا حدودی دشوار و خسته کننده می کند. شما برای برداشت محصول هر هکتار زمین به حداقل 200 نفر کارگر نیاز دارید که در دو نوبت صبح و عصر اقدام به چیدن گل های گیاه بکنند. فقط در حین برداشت، گلهای کاملا باز شده گیاه را بچینید و از چیدن غنچه ها خودداری کنید. در طول دوره گلدهی از هر بوته به صورت تقریبی در دو نوبت صبح و عصر گلهای تازه می روید.

خشک کردن:

گل های گل گاو زبان نباید بعد از چیده شدن در کیسه های پلاستیکی ریخته شوند. همچنین نباید آنها را روی هم انباشته کنید. گلها باید بلافاصله به اتاق خشک کن منتقل شوند تا از بین نروند. حداکثر باید نیم ساعت بین چیدن گلها و پهن کردن آنها در سایه فاصله وجود داشته باشد. برای خشک شدن گل های گل گاو زبان همان دمای تابستان کفایت می کند. بعد از گذشت 24 ساعت از پهن کردن گلهای تازه، گلها خشک شده و آماده برای بسته بندی و فروش می باشند.

مهمترین خواص گیاه گل گاو زبان:

اکنون به بررسی خواص گیاه گل گاو زبان می پردازیم.

آرامش بخش معروف:

آرامش بخش بودن و تسکین اعصاب یکی از خاصیت های شناخته شده و بارز گل گاو زبان است. گل گاو زبان تقویت کننده اعصاب و روان بوده و از زمان های دور دم کرده آن را برای کاهش استرس و ترس، مشکلات کم خوابی و بی خوابی استفاده می کردند.

درمان سرماخوردگی:

در فصل سرما و به منظور درمان سرماخوردگی و سرفه های شدید ناشی از آن از دمنوش گل گاو زبان استفاده می کنند. در ضمن گیاه گل گاو زبان در مواردی همچون از بین بردن ورم حفره های بینی، گرفتگی صدا، درمان ناراحتی های مجاری تنفسی و درد گلو نیز کاربرد دارد. پیشگیری از سرطان، بهبود بیماری های پوستی، تصفیه خون، کاهش تب، داشتن خاصیت ضد التهابی، ضد حساسیت بودن، نشاط آوری و کاهش دلهره از سایر خواص گیاه گل گاوزبان هستند.

خرید عرق گل گاو زبان

نحوه مصرف گل گاو زبان:

مصرف به صورت دمنوش یکی از روش های مرسوم استفاده از گل گاو زبان است. برای این منظور 15 گرم از گل های گیاه را در درون مقداری آب جوش ریخته و اجازه دهید دم بکشد. دمنوش بدست آمده را بعد از هر وعده غذایی میل کنید.

موارد منع مصرف گل گاو زبان:

با اینکه تمام داروهای گیاهی دارای خواص و فواید بسیاری هستند و در درمان بسیاری از بیماری ها موثر واقع می شوند، اما در صورت مصرف زیاده از حد می توانند مشکل ساز شوند. به عنوان مثال گیاه گل گاو زبان بهتر است در افراد مبتلا به فشار خون همراه با لیمو ترش مصرف شود چون ممکن است باعث افزایش فشار خون گردد. مصرف در دوران بارداری و شیردهی نیز به دلیل وجود ماده آلکالوئید یکی دیگر از موارد منع مصرف گیاه گل گاو زبان است.