بسته بندی مواد گیاهی دارویی و معطر

یکی از عوامل مهم در حفظ مواد مؤثر، بهداشت و بازارپسندی گیاهان دارویی، چگونگی بسته ­بندی آن­هاست. اندازه، استحکام، جنس مواد، زیبایی و هزینه از جنبه­ های مورد توجه در صنعت بسته ­بندی است. انتخاب جعبه ­های چوبی، مقوایی، فلزی، گونی­های نخی و کنفی، ظرف­­های شیشه ­ای و پلی اتیلنی، هر کدام مزایا و معایبی دارند. در ظرف­های شیشه­ ای و پلی اتیلنی شفاف، نور به راحتی عبور می کند.

در ظرف­های پلی اتیلنی مواد معطر و اسانس­ها جذب ظرف شده و تبادلات اکسیژن و دی اکسید کربن انجام می­شود. در بسته­ های مقوایی ضمن انجام تبادلات رطوبتی، استحکام کافی وجود ندارد. گیاهانی که رطوبت و بو را جذب می کنند، باید در جعبه ­های فلزی گالوانیزه و یا جعبه ­های دو جداره نفوذناپذیر بسته­ بندی شوند.

اسانس­ها باید در ظرف­های پر، دربسته و دور از نور نگهداری شوند. هم­چنین زردچوبه در معرض نور رنگ خود را از دست می­دهد. با توجه به تأثیر مواد تانن­دار و مواد اسیدی بر فلزات، بهتر است این گونه مواد در ظرف­های شیشه ­ای و یا پلی اتیلنی نگهداری شوند. گیاهان خشک و سبک وزن را می­توان در کارتون­های مقوایی بسته ­بندی کرد. در صورت حساسیت مواد خام گیاهی به جذب رطوبت، در جعبه­ های فلزی می­توان مواد رطوبت­ گیر نیز اضافه کرد.

برای حمل و نقل مواد خام دارویی سبک وزن، دانا، مانند گل­ بابونه از کارتن مقوایی یا جعبه استفاده می­شود. داروهایی که در اثر جذب رطوبت مستعد فاسدشدن هستند (مانند ارکو و گل انگشتانه)، بهتر است در بشکه ­های غیرقابل نفوذ در برابر رطوبت نگهداری شوند. برگ و ریشه گیاهان دارویی (شیرین ­بیان) در گونی­های کنفی ۵۰ کیلویی بسته ­بندی می­شوند.

صمغ­ها، رزین­ها و عصاره ­ها را در بشکه یا جعبه حمل می­کنند. به طور مثال، دانه ­های وانیل را در جعبه ­هایی که با قلع لحیم شده ­اند، بسته ­بندی می­کنند، یا دارچین صادراتی چین در ظرف­های پوشش­دار، و اسانس رز بلغارستان به طور معمول در ظرف­های سربی عرضه می­شوند. بسته ­بندی انواع گیاهان دارویی صبر زرد در ظرف­های فلزی به حجم 55 گالن انجام می­شود.

برای حمل مواد دارویی به مسافت­های طولانی، وزن این بسته ­ها هر کدام بین 120-45  کیلوگرم انتخاب می­شود. برگ سنای صادراتی از هندوستان در بسته ­هایی به وزن ۱8۰ کیلوگرم و دائوره صادراتی آرژانتین در بسته ­های ۳۱۵ کیلوگرمی حمل و نقل می­شوند. بسته­ بندی باید دارای برچسب مشخصات، شامل نوع جنس، وزن و حجم، تاریخ بسته­ بندی، تاریخ انقضا، شرایط نگهداری، توصیه­ های ایمنی، نام گیاه، نوع و مقدار مواد مؤثر، نام و آدرس و شماره ثبت شرکت تولیدکننده را داشته باشد.

بهداشت تولید گیاهان دارویی و معطر

یکی از جنبه ­های مهم تولید گیاهان دارویی، آلودگی محصولات با بقایای آفت­کش­ها، میکروارگانیزم­ها، آفلاتوکسین­ها و فلزات سنگین (به ویژه سرب و کادمیم) است، که همواره باید مورد توجه و پژوهش قرار گیرد. احتمال آلوده ­شدن مواد دارویی با منشأ طبیعی به انواع میکروب­ها (به ویژه باکتری­ها) وجود دارد.

این آلودگی­ها ثانویه بوده، یا ناشی از فلور خود گیاه است. بنابراین رعایت بهداشت در کلیه مراحل تولید، فرآوری و نگهداری ضروری است. متأسفانه نکته اخیر کم­تر در عطاری­های سنتی رعایت می­شود، در حالی که در کشورهای پیشرفته برای تعداد مجاز مخمر، کیک، باکتری­های “کلی فرم” و باکتری­های هوازی، حدود استانداردی تعیین شده است.