خواص داروئی گیاه بادرنجبوبه

Melissa از کلمه یونانی Melissa به معنی عسل گرفته شده، که اشاره به گل‌ها، شاخ و برگ‌های معطر گیاه بادرنجبویه دارد، که زنبور عسل را جذب می‌کند. این جنس 30 گونه علفی خزان‌دار با برگ‌های ساده و متقابل، دمبرگ کوتاه و حلقه‌های گل های 2 لبه‌ای دارد. پراکنش گیاه بادرنجبویه در اروپا، غرب و مرکز آسیا بوده، ولی اهلی شده شمال آمریکاست.

بادرنجبویه گیاهی علفی، چند ساله با ساقه چهارگوش، به ارتفاع 40-60 سانتی‌متر است. بوتۀ آن بسیار پر شاخ و برگ دارای برگ‌هایی دندانه‌دار، به رنگ سبز تیره و سطح ناصاف شبیه نعناع ، گل‌ها به رنگ سفید یا صورتی که در انتهای ساقه در کنار برگ‌ها قرار دارند. کل اندام هوایی بادرنجبوبه داری عطر ویژه (رایحه لیمو) است. بذرها ریز، به رنگ‌های قهوه‌ای تیره و سیاه است که با جذب آب، لعاب قابل توجهی تولید می‌کنند.

نام علمی : Mellissa officinalis I

خانواده : Lamiaceae

نام انگلیسی :Lemon balm,Bee balm,Common balm,Balm

ترکیبات شیمیایی گیاه بادرنجبوبه:

اندام هوایی بادرنجبوبه دارای اسانس(تا 2/0 درصد) است. اجزای اسانس، عبارتند از سیترونلال، سیترال، ژرانیول، لینانول و مواد دیگری چون تانن، فلاونونید و پلی‌فنل هم در گیاه وجود دارند.

موارد مصرف و خواص دارویی گیاه بادرنجبوبه:

بادرنجبویه ارام‌بخش، مقوی قلب، تقویت کننده حافظه و روحیه است. بوعلی سینا آن را «مفرح قلب» نامیده است. دم‌کردۀ بادرنجبویه به همراه گیاهان دارویی دیگر، مانند گل گاوزبان، بابونه، سنبل‌الطیب و چای ترش، نوشیدنی مطبوعی است. این گیاه در درمان بیماری‌های گوارشی، قلبی و عصبی استفاده می‌شود. همچنین در تهیه قرص‌های نیروزا از آن استفاده می‌شود، و پماد آن ضد تبخال است. برگ‌ها به عنوان چاشنی و در تهیۀ دارو و عطر استفاده می‌شوند. اسانس بادرنجبویه مصرف‌های زیادی در صنایع داروسازی، غذایی، آرایشی و بهداشتی دارد.

گل‌های بادرنجبویه بسیار مورد توجه زنبور عسل است. عسل تولیدی از این گل‌ها از بهترین و مرغوب‌ترین عسل‌هاست و در کشورهای اروپایی در بسته‌بندی‌های دارای برچسب عسل بادرنجبویه ارائه می‌شود. این گیاه نخست به عنوان گیاه زنبور عسل کاشته می‌شده و سپس در قرن 10 و 11 میلادی خواص دارویی آن به وسیله دانشمندان ایرانی مطرح شده است.

برای خرید و مطالعه آموزش کاشت بذر بادنجویه کلیک کنید .

عوامل محیطی گیاه بادرنجبوبه :

گیاه بادرنجبویه مکان‌های آفتابی را می‌پسندد و در سرمای زیر 10 درجه سانتی‌گراد برگ‌های آن دچار سرمازدگی می‌شود. اما طوقه و ریشۀ آن دما های یخ‌بندان را هم تحمل می‌کند. بنابراین در سال اول که بادرنجبویه ریشه و طوقه محکمی ندارد بهتر است گیاه در اردیبهشت ماه به زمین اصلی منتقل داده شود. بادرنجبویه به مدت 6 تا 8 سال می‌تواند در زمین باقی بماند.

بادرنجبویه نسبت به شوری آب، خاک و خشکی حساس بوده، همچنین در برابر کمبود آهن حساس است، بنابراین استفاده از کودهای آلی آهن‌دار موثر خواهد بود. بادرنجبویه به علت ریزی بذر، در خاک‌های سنگین به سختی سبز می‌شود.

به علت رشد اولیۀ کند، این گیاه در رقابت با علف‌های هرز بسیار ضعیف بوده، همچنین به انگل سس بسیار حساس است. بذر آن پس از نگهداری در انبار معمولی به مدت 8-7 سال می‌تواند حدود 40-30 درصد جوانه‌زنی داشته باشد.

روش کاشت گیاه بادرنجبوبه :

پیشینه کاشت بادرنجبویه به 2000 سال می‌رسد و امروزه در سراسر جهان کاشت می‌شود. تکثیر بادرنجبویه با کشت بذر به طور مستقیم یا غیر مستقیم (نشا)، تقسیم بوته و قلمه ساقه قابل انجام است. در روش تکثیر مستقیم، به علت ریز بودن بذر، برای کاشت در کشتزار باید بستر کاشت بسیار مطلوب باشد.

کلوخه‌های خاک نرم شده، و تسطیح زمین به خوبی انجام گیرد و چنانچه خاک سنگین باشد، روی شیارهای کاشت با ماسه یا کود پوسیده پوشانده شود. فواصل کاشت 30 و 50 سانتی‌متر برای این گیاه مناسب است. بذر بادرنجبویه پس از جذب رطوبت مقدار زیادی لعاب تولید می‌کند. گاهی پیش از کاشت، بذرها را به مدت 24 ساعت در آب خیسانده(روش پرایمینگ بذر) و گاهی به منظر تسریع در جوانه زنی، بذرها یکی دو روز هم در یخچال نگهداری می‌شوند(استراتیفیکاسیون بذر).

در روش غیر مستقیم نشاکاری، بذرهای بادرنجبویه در گلخانه گرم در شاسی یا گلدان کاشته می‌شون، سپس روی سطح گلدان و روی بذرها با لایه نازکی ماسه یا لایه ضخیم‌تری از سبوس پوشانده می‌شوند تا ضمن حفظ رطوبت، هنگام آبیاری بذرها جابه‌جا نشوند. این روش مرسوم‌ترین راه تکثیر گیاه بادرنجبویه است.

در شرایط آب و هوایی سرد و نیمه سرد، زمان انتقال نشا به زمین اصلی، اردیبهشت ماه و در مرحله 6 تا 8 برگی گیاه است. تابش آفتاب شدید، وزش باد و رشد بیش از حد نشا در گلخانه موجب افزایش تلفات نشاکاری می‌شود. در صورت گرمای هوا و یا وزش باد می توان نشاکاری را در زمین غرقابی(مانند برنج کاری) انجام داد.

در روش تقسیم بوته، می‌توان بوته‌های 3 تا 4 ساله را تقسیم کرد. تعداد دفعات تقسیم به اندازه گیاه مادری بستگی دارد. این روش تکثیر بادرنجبویه خیلی مرسوم نیست. در تکثیر گیاه چند ساله بادرنجبویه به روش قلمه، می‌توان قلمه‌هایی به اندازه 20-15 سانتی‌متر و قطر یک خودکار تهیه و در بستر مناسب (ماسه یا پرلیت) قرار داده تا ریشه‌دار شوند. قلمه‌ها باید در پایان فصل رشد تهیه شده و در گلخانه گرم قرار داده شوند.

بادرنجبویه به صورت کرتی و یا جوی و پشته کاشته می‌شود. پس از انتقال نشا و کاشت بادرنجبویه، فاصله زمانی بین کاشت و آبیاری باید کوتاه باشد، زیرا گیاه به خشکی حساس است.

فاصله کاشت 40*40 سانتی‌متر (آرایش کاشت مربع) برای این گیاه مناسب است. در این حالت کاشت، گیاهان مجاور فاصله مساوی دارند و برای نور، آب و فضا کمتر رقابت صورت می‌گیرد. در کشت ردیفی حداقل فاصله بین ردیف ها 50 سانتی‌متر (برای تردد کشاورز) و فاصله روی آنها 30 سانتی‌متر درنظر گرفته می‌شود. در صورت آلودگی شدید کل کشتزار به انگل سس، بناچار از علف‌کش گراماکسون یا پاراکوات برای سمپاشی استفاده کرد.

برای مطالعه مقاله معرفی گیاه خطمی کلیک کنید.

برداشت محصول گیاه بادرنجبوبه:

پس از رشد رویشی گیاه بادرنجبویه، می‌توان اقدام به برداشت اندام هوایی(برگ و ساقه) کرد. بهترین زمان برداشت، شروع گل‌دهی و پیش از باز شدن گل‌هاست. به طور معمول از هر هکتار حدود 10 تا 12 تن محصول تر در هر چین به‌ دست می‌آید. در صورت مناسب بودن شرایط محیطی، طی هر فصل رشد می‌توان 2 تا 3 چین محصول برداشت کرد. بهتر است پیاه از 4 تا 5 سانتی‌متری سطح خاک بریده شود. برای برداشت از داس و یا موور(یونجه‌چین) استفاده شود.

اگر هدف برداشت بذر باشد، باید حداقل 30 درصد غلاف‌های گیاه رسیده باشند. در این صورت 150 تا 300 کیلوگرم بذر در هر هکتار به دست می‌آید.

تاخیر در برداشت موجب ریزش بذر می‌شود. بذر بادرنجبوبه جزء گران‌قیمت‌ بذر گیاهان دارویی است.

اندام هوایی برداشت شده باید در لایه‌های نازک پهن شده و بی‌درنگ خشک شوند، زیرا در صورت تاخیر، به علت انجام سریع واکنش‌های شیمیایی برگ‌ها به سرعت سیاه شده و ضمن تغییر مواد مؤثر، از بازارپسندی گیاه به شدت کاسته می‌شود.

در بیشتر نقاط ایران به علت خشکی هوا در زمان برداشت، دمای سایه برای خشکاندن محصول تولیدی مناسب است.

گونه‌های دیگر گیاه بادرنجبوبه :

؟؟Melissa 30 گونه در جهان دارد. کولتیوارهای Aurea ,All Gold هر دو با برگ‌های ابلق(زرد- سبز) در کشورهای اروپایی وجود دارند در ایران گونه calamintha با نام علمی مترادف (Calamintha grandiflora) گونه‌های علفی و معطر هستند، که بیشتر در طب سنتی به نام‌های «فرنجمشک» و«وارنگ‌بو» شناخته می‌شوند.

گونه گیاهی که در بازار عطاری به جای بادرنجبویه به فروش می‌رسد، گیاه دیگری با نام Asperago procumbens) بوده، که از نظر شکل ظاهری و خصوصیات شیمیایی با بادرنجبویه متفاوت است. در شرایط فعلی به علت استقبال عطاری‌ها از این گیاه ارزش ریالی آن چندین برابر بادرنجبویه استاندارد است، به این دلیل در برخی نقاط کشور (شهرستان نایین) کاشت حاشیه‌ای این گیاه مورد توجه کشاورزان قرار گرفته است.

برای خرید بذر و فروش بذر می توانید از این لینک استفاده کنید.

در صورت داشتن هر گونه پرسش و مشاوره در زمینه خرید بذر میتوانید با شماره 09358504040 تماس بگیرید.