معرفی کامل درخت زیتون

زیتون که در زبان انگلیسی آن را با نام Olive می شناسند 20 گونه متفاوت دارد و از درختان کوچکی از خانواده زیتونیان حاصل می شود. زیتون از تیره گیاهان گلدار است. درخت زیتون همیشه سبز است و عمر زیادی دارد و می توان آن را دارای عمر جاویدان هم دانست زیرا با از بین رفتن ریشه آن، دوباره توسط پاجوش ها احیا می شود.

آب و هوای مناسب درخت زیتون کدام است:

درخت زیتون سازگاری خوبی با اقلیم های مدیترانه ای و شبه مدیترانه ای دارد. بهترین رشد درخت زیتون در مناطقی است که زمستان های معتدل و تابستان های گرم و خشک و طولانی دارند. گیاهان جوان تر زیتون تحمل کمتری نسبت به سرما و یخبندان دارند این درختان دمای منهای 9 درجه را می توانند تحمل کنند که این میزان برای درختان بالغ منهای 12 درجه است.

خاک مناسب برای درخت زیتون چیست:

خاک مناسب زیتون، خاک های قلیایی هستند. خاک های لومی شنی هم می توانند شرایط خوبی را برای رشد مطلوب زیتون فراهم کنند. عمیق بودن خاک هم تاثیر مثبتی بر رشد زیتون دارد. زیتون به شوری خاک مقاومت متعادلی دارد (3 گرم در هر لیتر را تحمل می کند)

هرس و آبیاری درخت زیتون:

در چهار سال نخست شاخه های جانبی که اندازه ای کمتر از 90 سانتی متر دارند باید هرس شوند. خاک مرطوب نگهداری می شود اما آبیاری بیش از حد می تواند به درخت آسیب برساند. درختان بالغ تحمل خشکی را دارند اما درختان جوانتر به آب و نور کافی نیاز دارند.

ازدیاد و تکثیر درخت زیتون به چه صورت است:

خوابانیدن شاخه، پیوند زدن و قلمه زدن از جمله راه های تکثیر زیتون می باشند.

پیوند زدن زیتون مستلزم وجود نهال های بذری به عنوان پایه هستند، به این دلیل نوک هسته های زیتون را توسط جکش می شکنند تا آب و اکسیژن وارد بذر گردد. هسته ها پایان خرداد (در هوای آزاد) کاشته می شوند. بذر ها در شرایط گلخانه جوانه می زنند و در سال بعد در فصل بهار به خزانه منتقل می شوند. در سومین سال، با روش شکمی یا لوله ای این نهال ها که به اندازه کافی رشد کرده اند را پیوند می زنند.

روش مرسوم تری که برای ازدیاد زیتون استفاده می شود قلمه است. برای قلمه زدن، قلمه هایی با اندازه (قطر) 2-3 سانتی متر و طول 30-35 سانتی متر از شاخه های زیتون تهیه می کنند و در محل اصلی به طور مستقیم می کارند.

کاشت زیتون در خانه چطور است:

کسانی که می خواهند زیتون را در خانه و آپارتمان خود داشته باشند، بایستی یک بالکن مناسب را برای این منظور آماده کنند. گلدان زیتون باید در محلی قرار گیرد که آفتابگیر باشد. برای کاشت زیتون در گلدان نیازی به زهکشی خاک و ریختن ماسه نیست کافیست مقداری از خاک معمولی در گلدان ریخته شود. کود دهی وقتی لازم است که درخت شروع به رشد کرده باشد.

مشخصات گیاهی کامل درخت زیتون:

زیتون گیاهی از خانواده زیتونیان به شمار می رود که همچون درختچه ای کوتاه رشد می کند، میوه کروی و بیضی مانند کشیده ای تولید می کند که میوه آن به صورت منفرد و گاها خوشه ای ظاهر می شود که در داخل قسمت گوشتی آن هسته کشیده ای همچون هسته خرما قرار دارد که قابل مصرف نیست. برای تازه خوری، تهیه ترشی، روغن و … از آن استفاده می کنند. از باردهی خوبی برخوردار است، معمولاً زیتون را قبل از مصرف فرآوری می کنند. گلدهی این گیاه در فصل بهار است که گرده افشانی آن توسط باد انجام می شود. دارای ارقام و واریته های مختلفی است به همین دلیل میوه این گیاه در رنگهای مختلفی ظاهر می شود.

گیاهی همیشه سبز به شمار می رود که دارای ارقام و واریته های مختلفی است. عمر طولانی ای دارد و در صورت عدم رشد و از بین رفتن دوباره توسط پاجوش هایی که ایجاد می کند رشد و بارور می شود بنابراین با یکبار کاشت می توانید سالیان سال از درخت زیتون استفاده و از ثمره اقتصادی آن بهره ببرید. تراز تجاری بالایی دارد که دارای خاصیت دارویی و درمانی است.

برگ های درخت زیتون به رنگ سبز تیره باریک و ضخیم است که قسمت رویی آن صاف است و سطح زیرین آن دارای کرک است، دارای تنه نامنظمی است به این صورت که تنه آن صاف و عمودی نیست و دارای برجستگی ها و غده هایی است که بر روی تنه قابل مشاهده است. از رشد متوسطی برخوردار است. علاوه بر میوه از چوب این گیاه برای اشیا چوبی به دلیل جلا پذیر بودن استفاده می کنند.

انواع درخت زیتون:

درخت زیتون ارقام و واریته های مختلفی دارد که عبارت اند از:

زیتون Arbequina:

زیتون Arbequina بهترین رقم زیتون برای تهیه کنسرو به شمار می رود که بومی مناطقی از کاتولنیا اسپانیا است. میوه کوچکی با ظاهر گرد و کروی کشیده به رنگ قهوه ای روشن با بافتی سفت و طعمی ملایم تولید می کند.

زیتون Mission:

زیتون Mission نسبت به سرما مقاوم است که در اصل بومی کشور اسپانیا است، میوه این گیاه به رنگ سبز است که خواص بسیاری دارد. طعم دلچسبی دارد و در بیشتر مناطق رشد و از باردهی مطلوبی برخوردار است.

زیتون Picholine:

زیتون Picholine بهترین رقم برای تولید کنسرو محسوب می شود که طعمی ترد و تند دارد. این نوع زیتون برای میان وعده مناسب است که در پخت و پز از آن استفاده می کنند، برای تهیه روغن مناسب است. توجه داشته باشید که برای تازه خوری و کنسرو این نوع زیتون را زمانی که به رنگ سبز برداشت می کنند ولی اگر چنانچه قصد شما تولید روغن است باید بگذارید تا زیتون به رنگ سیاه تبدیل شود.

بذر درخت زیتون سبز

زیتون Frantoio:

زیتون Frantoio بهترین رقم برای تولید روغن زیتون به شمار می رود که از رشد سریعی برخوردار است. شاخ و برگ نقره ای مانندی دارد. باردهی خوبی دارد و از طعم دلچسبی برخوردار است.

زیتون ایتالیایی اسکولانا:

زیتون ایتالیایی اسکولانا یک رقم تجاری محسوب می شود که وزن میوه آن در حدود 10 گرم است که با نام چشم طاووس نیز شناخته می شود. دارای 13 درصد روغن است و از باردهی مطلوبی برخوردار است.

زیتون الک ترکیه:

زیتون الک ترکیه از گونه های وارداتی به شمار می رود که بومی کشور ترکیه است که میوه درشت و پر روغنی را تولید می کند به همین دلیل علاوه بر تازه خوری برای تهیه روغن نیز بهترین رقم به شمار می رود. نسبت به سرما مقاوم است به همین دلیل در بیشتر مناطق رشد می کند.

زیتون ماری:

زیتون ماری ظاهری بیضی و کشیده دارد که در بیشتر مناطق رشد می کند. دارای شاخه های عمودی شکلی است. از باردهی خوبی برخوردار است که از میوه آن استفاده های مختلفی می کنند.

زیتون شنگه:

زیتون شنگه میوه بیضی شکلی تولید می کند که بسیار پربار است که برای تهیه کنسرو از آن استفاده می کنند. عطر و طعم دلچسبی دارد.

زیتون سیاه:

زیتون سیاه با قدرت رشد متوسط از ارقام تجاری به شمار می رود، این رقم زود بازده است و از معروفترین زیتون های پرورشی محسوب می شود. خواص بسیاری دارد.

زیتون مانزانیلا:

زیتون مانزانیلا باردهی خوبی دارد و از ارقام تجاری به شمار می رود. میوه گرد و کروی کشیده ای به رنگ سبز در سایز درشت تولید می کند که بسیار گوشتی است و طعم دلچسبی دارد. باردهی خوبی دارد.

زیتون آمفیسا:

زیتون آمفیسا با نام علمی Amfissa میوه ای به رنگ بنفش قهوه ای تولید می کند. عطر و طعم دلچسبی دارد و دارای خواص بیشماری است که در بیشتر مناطق رشد می کند. رشد سریعی دارد که پس از گذشت سه تا چهار سال شروع به باردهی می کند.

زیتون Nocellara del belice:

زیتون Nocellara del belice نوعی زیتون ایتالیایی است که عطر و طعم ملایمی دارد، بهترین زیتون سفره ای جهان شناخته می شود، این درخت مقاومت خوبی در برابر آفات و بیماری ها دارد و دارای تاجی متراکم است.

زیتون Gordel sevillano:

زیتون Gordel sevillano نوعی زیتون سفت و چاق محسوب می شود که یک میان وعده برای خودش به شمار می رود. بسیار گوشتی و نرم است. ظاهری جذاب همچون بید دارد. باردهی مطلوبی دارد و در بیشتر مناطق رشد می کند.

زیتون کالاماتا:

زیتون کالاماتا با نام علمی Kalamata نوعی زیتون محبوب یونانی به شمار می رود که پوست براقی به رنگ بنفش تیره دارد، عطر و طعم دلچسبی دارد.

روش های تکثیر درخت زیتون:

درخت زیتون از طریق خواباندن شاخه، پاجوش، پیوند، بذر و قلمه تکثیر می شود.

کشت بذری درخت زیتون:

در کشت بذری زیتون ابتدا بذرها را برای طی دوره سرما دهی به مدت دو ماه در دمای مناسب یخچال نگهداری کنید و سپس یک گلدان در ابعاد و عمق مناسب تهیه کنید و بذر گیاه را در داخل آن قرار دهید، روی بذر را با مقداری خاک نرم و کود غنی الک شده بپوشانید، گیاه را آبیاری کنید و تا زمان جوانه زنی آن را مرطوب نگه دارید، پس از مدتی بذر گیاه جوانه می زند و شروع به رشد می کند؛ زمانیکه گیاه رشد کرد و به حد معینی از رشد رسید از سال دوم می توانید نهال به دست آمده را برای ادامه رشد به زمین اصلی منتقل کنید. توجه داشته باشید که شما در فصل پاییز و زمستان می توانید بذر گیاه را بدون طی دوره سرمادهی به طور مستقیم در زمین اصلی بکارید تا به رشد خود ادامه دهد.

پیوند زدن درخت زیتون:

برای پیوند زدن زیتون شما نیاز به نهال های بذری به عنوان پایه دارید برای این منظور نوک هسته یا بذر زیتون را به وسیله چکش بشکنید و هسته را در هوای آزاد در اواخر فصل بهار بکارید و در سومین سال رویش با استفاده از پیوند شکمه ای یا لوله ای آن را پیوند بزنید.

پاجوش زیتون:

ازدیاد از روش پاجوش معمول ترین روشت تکثیر این گیاه به شمار می رود که باعث می شود درخت زیتون شما عمر جاویدانی داشته باشد، در اطراف درخت زیتون پاجوش های زیادی رشد می کند که شما می توانید آنها را از خاک خارج و از ریشه گیاه جدا و در بستر جدیدی بکارید و به این ترتیب باغ زیتون خود را گسترش دهید.

خواباندن شاخه زیتون:

به هنگام خواباندن شاخه بدون آنکه شاخه را از گیاه قطع کنید آن را در داخل زمین قرار دهید و گیاه را آبیاری کنید تا گیاه به واسطه شاخه از درخت تغذیه کند، شاخه گیاه پس از مدتی که در خاک قرار بگیرد صاحب ریشه می شود، زمانی که گیاه صاحب ریشه شد شما می توانید شاخه را از درخت جدا و در صورت نیاز آن را به محل جدید برای ادامه رشد منتقل کنید.

قلمه زدن زیتون:

در روش قلمه زدن که معمول ترین روش ازدیاد درختان مثمر و غیر مثمر به شمار می رود شاخه ای از درخت را که محصول خوبی می دهد انتخاب و با استفاده از قیچی باغبانی به ارتفاع 25 تا 30 سانتیمتر از درخت به صورت اوریب جدا کنید و سپس از هورمون ریشه زایی بر روی قلمه برای تسریع در ریشه زایی گیاه استفاده و آن را در درون خاک قرار دهید به گونه ای که تنها قسمت کوچکی از قلمه بر روی خاک قرار بگیرد، قلمه را آبیاری کنید و تا زمان ریشه دار شدن آن را مرطوب نگه دارید که پس از مدتی قلمه ریشه دار می شود و به رشد خود ادامه می دهد.

شرایط اکولوژیک رشد درخت زیتون:

درخت زیتون برای رشد و باروری بیشتر نیاز به شرایط محیطی مناسب دارد.

ارتفاع:

ارتفاع این گیاه متغیر و بین 3 تا 8 متر است که البته بیشتر نیز می شود.

نور:

گیاهی آفتاب دوست به شمار می رود که برای رشد و نمو به نور کامل خورشید به خصوص در فصل برداشت میوه نیاز دارد.

دما:

آب و هوای مناطق مدیترانه ای و شبه مدیترانه ای را برای رشد و نمو می پسندد و در مناطقی که دارای زمستان های معتدل و تابستان های گرم و خشک است رشد خوبی دارد که گیاهان جوان آن نسبت به سرما هوای حساس هستند که تا دمای 9- را تحمل می کند.

فاصله کاشت:

فاصله کاشت درختان 4 تا 7 متر و فاصله بین ردیف ها 5 متر است.

زمان و مقدار کود دهی به درخت زیتون:

به هنگام کاشت درخت زیتون و زمان رشد گیاه استفاده از کودهای مناسب بسیار حائز اهمیت است برای درختان جوانی که هنوز باروری ندارند نیتروژن یک عامل تعیین کننده به شمار می رود که در کنار آن در خاکهایی که از نظر فسفر و پتاسیم نیز ضعیف هستند باید از کودهایی استفاده کنید که سه عنصر حیاتی گیاه همچون نیتروژن، فسفر و پتاسیم را داشته باشند، وجود چنین عناصری به بهبود رشد گیاه کمک و باعث افزایش رشد و مقاومت گیاه در برابر کمبودهای غذایی خاک برای رشد و نمو می شود. می توانید از کود حیوانی گیاه نیز به صورت چالکود استفاده کنید.

آفات و بیماری های درخت زیتون:

از آفات و بیماری های درخت زیتون می توان به موارد زیر اشاره نمود.

مگس میوه زیتون:

مگس میوه زیتون نوعی حشره است که به درخت زیتون هر ساله خسارت زیادی را وارد می کند بنابراین شما هرساله باید اقدامات کنترلی را برای کنترل این بیماری انجام دهید. از طریق سمپاشی و به صورت فیزیکی می توانید این آفت را کنترل کنید.

بید زیتون:

بید زیتون آفت رایجی است که سه نسل در سال دارد که برای کنترل آن می توانید از سموم شیمیایی استفاده کنید.

شپشک سیاه:

شپشک سیاه زیتون به رنگ قهوه ای تیره و نقش برجسته است که در واقع نوعی حشره است که با گرم شدن هوا فعالیت خود را آغاز می کند. با هرس به موقع و کاهش رطوبت هوا، آبیاری و کود می توانید این آفت را تا حدود زیادی کنترل نمایید.

پروانه جوانه خوار زیتون:

پروانه جوانه خوار زیتون همانطور که از نامش پیداست گونه ای حشره از خانواده پروانه است که به جوانه گیاه خسارت وارد می کند.

سرخرطومی برگخوار:

سرخرطومی برگخوار گونه ای حشره است که از برگ گیاه تغذیه می کند که برای کنترل آن می توانید از سموم شیمیایی استفاده کنید.

سوسک پوست خوار:

سوسک پوست خوار مهمترین آفت درخت زیتون به شمار می رود، این حشره با گرم شدن هوا شروع به فعالیت می کند و از اندام های زیر پوست درخت تغذیه و خسارتی را به بار می آورد.

سپردار بنفش زیتون:

سپردار بنفش زیتون نوعی حشره است که به بخش های مختلف گیاه خسارت وارد می کند.

بیماری لکه طاووسی:

بیماری لکه طاووسی مهمترین بیماری قارچی درخت زیتون محسوب می شود که اندام های سبز گیاه به خصوص برگ گیاه را آلوده می کند، این بیماری در دمای 15 تا 25 درجه رشد و با رطوبت و سرما در ارتباط است.

بیماری آنتراکتوز زیتون:

بیماری آنتراکتوز زیتون باعث زردی و سوختگی برگ ها می شود که ریزش برگها و مرکز سرشاخه ها را در فصل پاییز به دنبال دارد. باعث از بین رفت میوه می شود. این لکه اگر کنترل نشود کل میوه را در بر می گیرد.

نحوه برداشت میوه زیتون:

به هنگام برداشت زیتون میوه زیتون را با دست خود بگیرید و بکشید که به راحتی از شاخه جدا می شود و یا با استفاده از لرزش و ضربه به درخت میوه زیتون را از درخت جدا و سپس آن را در داخل سبد یا جعبه بریزید و در نهایت آنها را به بیرون از محل کشت منتقل و بسته به نوع استفاده آن را روانه بازار مصرف کنید.

خواص زیتون:

خواص زیتون عبارت اند از:

• پوست را جوان نگه می دارد.
• مو را تقویت می کند.
• باعث تقویت معده و دستگاه گوارش می شود.
• یبوست و اسهال را درمان می کند.
• لاغری و کاهش وزن را به دنبال دارد.
• از پوکی استخوان و سرطان جلوگیری می کند.
• در درمان کم خونی موثر است.
• باعث بهبود سلامت چشم می شود.
• سرشار از آنتی اکسیدان است.
• قلب را تقویت می کند.
• حافظه را تقویت می کند.

کاربرد زیتون:

زیتون کاربرد گوناگونی به قرار زیر دارد.

• برای تازه خوری به صورت فرآوری قابل استفاده است.
• برای تهیه ترشی زیتون از آن استفاده می کنند.
• برای تهیه روغن زیتون قابل استفاده است.
• در آشپزی از آن استفاده می کنند.

سخن پایانی

درخت زیتون دارای ارقام و واریته های مختلفی است به همین دلیل میوه این گیاه در رنگهای مختلفی ظاهر می شود که از میوه آن علاوه بر تازه خوری استفاده های مختلفی می کنند. خواص بسیاری دارد و از ارزش غذایی بالایی برخوردار است که در بیشتر مناطق رشد می کند و از رشد متوسطی برخوردار است، در طی دوره رشد مورد هجوم آفات و بیماری های مختلف قرار می گیرد که برای کنترل آن می توانید از روش های فیزیکی مرسوم و شیمیایی استفاده کنید. اگر چنانچه شما نیز تجربه کاشت، داشت تا برداشت درخت زیتون را دارید تجربیات و دیدگاه های خود را در بخش نظرات با ما و دیگر مخاطبان پوپونیک در میان بگذارید ما خرسندیم که شما در کنار ما هستید