گیاه خشخاش چیست

گیاه خشخاش با نام کوکنار نیز شناخته می شود یک گیاه علفی یک ساله با ارتفاع یک تا دو متر است. این گیاه دارای گل های درشت و زیبا با رنگ های متفاوت است که بیشتر به رنگ سفید ارغوانی با برگ های بزرگ نوک تیز و دارای دندانه به رنگ سبز کدر می باشد.

گلدهی این گیاه از تیر شروع و تا مرداد ادامه می یابد. میوه گیاه خشخاش به مانند کپسول هایی ناشکفته ما بین گل های آن می روید که با شکافتن و بریدن آن شیره ای به نام تریاک یا ایپوم از آن خارج می شود. (میوه های این گیاه به دو شکل هستند: تخم مرغی و کروی)

خشخاش از گیاهان بومی آسیای صغیر است که در کشورهایی همچون چین، هند، افغانستان و ترکیه کاشت میشود. کشت خشخاش پیشتر در ایران انجام می شد، اما سال‌هاست که کشت آن ممنوع اعلام شده است. بهترین نواحی کشت خشخاش در ایران استان‌های فارس، خراسان، آذربایجان، چهارمحال بختیاری، خوزستان و لرستان است.

گونه های مختلف گیاه خشخاش:

گیاه خشخاش گونه و واریته های مختلفی دارد که از هر نوع آن استفاده هایی می شود. برای مثال در اروپا برای تولید روغن از دانه های میوه ی این گیاه از گونه نیگروم آن که گل هایی به رنگ بنفش یا بنفش تیره دارد، استفاده های فراوانی می شود.

گونه ستیگروم حدود حاوی 50 الی 60 درصد روغن در دانه های خود است. همچنین دارای مقدار کمی مورفین می باشد و بیشتر در جنوب اروپا کشت می شود.

خشخاشی با نام علمی پاپاورروآس گونه دیگری از این گیاه است که بیشتر در داروسازی از آن استفاده می کنند. در این‌گونه مرفین وجود ندارد. همچنین از گلبرگ های تازه این گیاه برای تهیه رنگ شربت ها استفاده می شود.

نوع دیگری از خشخاش با نام گلابروم با گل هایی سفید و یا صورتی رنگ موجود است که بیشتر در آسیای صغیر و ترکیه کشت می شود.

خواص گیاه خشخاش:

گیاه خشخاش از جمله گیاهان دارویی است که دارای خواص بسیاری می باشد. از شیره و میوه ی این گیاه در علم داروسازی و پزشکی استفاده می شود و از دانه ها و برگ های آن در تولید روغن بهره می برند.

• گیاه خواب آوری است.
• برای بهبود سرفه های خونی و خشک مورد استفاده قرار می گیرد.
• افراد دارای اعصاب نا آرام به عنوان مواد مخدر از آن استفاده می کنند؛ همچنین سر خوش آور بودن و توهم زایی این گیاه موجب محبوبیت آن شده است.
• برای افرادی با مزاج گرم مناسب می باشد.
• از دیگر خواص این گیاه می توان به خاصیت چاق کنندگی آن اشاره نمود.
• دانه های خشخاش زخم های دهان را بهبود بخشیده و برای درمان آن مفید می باشند. همچنین خنک کننده بدن و دهان هستند.
• دانه های خشخاش دارای مقدار قابل توجهی آهن و فسفر می باشند که برای سلامت استخوان مفید بوده و همچنین دارای کلسیم و منیزیم برای رشد نورون های مغزی و کنترل فعالیت های مغز می باشد.
• از روغن آن می توان برای درمان سرطان استفاده نمود زیرا دارای اسید های چرب اشباع نشده است.
• دانه های خشخاش خاصیت ملینی دارد و برای بهبود و پیشگیری از یبوست موثر است.
• ماسک این گیاه برای پوست و مو نیز فوایدی دارد.
• خشخاش به دلیل فیبر بالایی که دارد به هضم غذا کمک می کند.
• و همچنین ضد درد، ضد اسهال و رفع کننده ی تب و سقط کننده ی جنین می باشد.

کشور های استرالیا، ترکیه و هند از تولید کنندگان عمده ی خشخاش برای تولیدات دارویی هستند. در داروسازی از شیره ی میوه ی خشخاش یعنی تریاک یا ایپوم برای ساخت دارو هایی همچون کدئین و مورفین استفاده می شود.

عوارض زیاده روی در مصرف خشخاش:

همانطور که هر ماده ای خواص و فوایدی دارد اما استفاده زیاد از هر چیزی می تواند عوارض و زیان هایی را در پی داشته باشد. استفاده ی زیاد از خشخاش و شیرابه آن اعتیاد را به دنبال خواهد داشت. زیرا که ماده سرخوش کننده و کدئین موجود در آن ضد درد می باشد. همچنین مصرف یک گرم تریاک می تواند موجب مرگ شود چون به طور معمول تریاک 20 درصد مورفین در خود دارد که 200 میلی گرم مورفین موجب مسمویت منجر به مرگ می شود (که در افراد نا بالغ این مقدار کمتر است) و در برخی موارد مصرف آن حساسیت زاست؛ همچنین برای زنان شیرده و باردار خطرناک و مضر تشخیص داده شده است.

قابل ذکر است که شیره ی خام تریاک و دانه های خشک آن دارای آلکالوئیدهای سمی هستند.

از مضرات اعتیاد به شیره خشخاش یا تریاک می توان به: کاهش حافظه، کاهش اشتها، تنگ شدن کرونر قلب، از کار افتادن زودتر از موعد دستگاه تناسلی بدن و توهم زایی اشاره کرد.

بذر گل خشخاش کالیفرنیایی

اولین اسناد مربوط به مصرف خشخاش به دوره ی سومریان مزوپوتامیا باز می گردد که به عنوان دارو از آن بهره می بردند و به آن هال گیل که به معنی نشاط آور است می گفتند. همچنین گیاه شناس و دارو ساز یونانی دیوسکورید در سال 70 میلادی درباره گیاه خشخاش، عصاره و شیره ی آن توضیحاتی ارائه داده است. در آن زمان مصرف خوراکی این گیاه پر خاصیت مرسوم بوده که از آسیای صغیر تا ایران کشت می شده است. سپس به چین و هند راه یافته و تا سال 1865 میلادی یکی از مراکز صادرات خشخاش مقدونیه بوده است. در سال های ۱۸۷۰ تا ۱۹۵۵میلادی ایران مرکز صادرات این گیاه به انگلستان بوده است.

در قرون وسطی کشت خشخاش در هندوستان مرسوم بود که تجارت انحصاری آن به دست مغول ها افتاد و پس از آن انگلستان انحصار آن را به دست گرفت. تحقیقات نشان می دهد تا سال 1850 تریاک کشیده نمی شد و مصرف دارویی داشت که پس از کشت در هندوستان آن را به عنوان مواد مخدر مورد استفاده قرار دادند و بعد ها به انگلستان صادر شد. در حدود 900 سال پیش اطبای عرب به اعتیاد آوری این ماده پی برده و آن را گزارش کردند.

بذر گل خشخاش ایسلندی

داروی مورفین در سال 1804 میلادی توسط آدام سرتورنر از شیره ی تریاک استخراج شد. در سال 1874 میلادی هروئین را از این ماده تولید کردند.

اولین شرکتی که از مورفین دارویی تولید کرد شرکت بایر آلمان بود. پس از مدتی به اعتیاد آوری مورفین نیز پی بردند. اما علاوه بر اعتیاد آوری خواص درمانی ضد دردی دارد که در مواقع ضروری و در درد های شدید از آن استفاده می شود که از جمله آنها می توان به درد های بیمار های قلبی، سنگ کلیه، کمر درد شدید، سرطان و خاصیت ضد اسهال بودن در اسهال های شدید اشاره کرد.