کاشت زعفران

زعفران گران ترین گیاه ادویه ای و دارویی در جهان است. این گیاه در کشورهای ایران، مصر، ایتالیا، ترکیه، جنوب اسپانیا، پاکستان و سوئیس کاشت می شود. ایران با تولید و تامین حدود 96 درصد زعفران جهان، بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادر کننده زعفران جهان است. زعفران از مهم ترین منابع صادرات غیر نفتی کشورمان است. در حدود 75 درصد زعفران تولیدی در کشور به خارج از ایران و کشورهایی چون هند، امارات و اروپا صادر می شود.

85 درصد زعفران تولیدی کشور در استانهای خراسان رضوی و خراسان جنوبی تولید می شود. 15 درصد بقیه زعفران تولیدی هم مربوط به استانهای همدان، خراسان شمالی، یزد، اصفهان، گلستان و فارس است.

واژه شناسی زعفران:

واژه زعفران از زبان عربی به زبان های دیگر راه یافته است. در ایران باستان طبق شواهد فرهنگی و جغرافیایی در زبان پهلوی به زعفران کرکم KarKam گفته می شد.

زعفران در زنان باردار باعث سقط جنین می شود، بنابراین در گذشته به دلیل این خاصیت زعفران به آن زاپران یا زه پران می گفتند که به معنی سقط جنین است. بعدها به زرپران و به مرور زمان زاپران به سفران یا سافران تبدیل شده و به احتمال زیاد کلمه انگلیسی Saffron از همین کلمه مشتق شده و یک کلمه فارسی است.

زعفران یکی از مهم ترین محصولاتی است که از دیر باز در کشورمان کشت و پرورش داده می شده و تولید آن رایج بوده است و به دلیل ارزش فراوانش به طلای سرخ لقب گرفته است.

گیاه شناسی زعفران:

زعفران با نام علمی (Crocus sativus L)، گیاهی از تیره زنبق سانان (Iridaceae) است که ارتفاعش بین 10 تا 30 سانتی متر می رسد. ساقه زیر زمینی آن از دو پیاز سخت و دایره ای شکل و گوشت دار تشکیل شده است که در اصطلاح کشاورزی به آن پیازه گفته می شود. ریشه ها در این گیاه افشان هستند و از قاعده پیازها بر روی دایره محیطی می رویند. زعفران از لحاظ ژنتیکی تک لپه ای و فاقد بذر و عقیم است. چرا که گیاهی تری پلوئید یا همان سه گانه است و محل تخمدان آن زیر خاک قرار دارد.

برگ ها:

برگ های سبز و چمن مانند گیاه زعفران بلند و باریک بوده و دارای نواری سفید رنگ در وسط است. حدود 20 الی 50 سانتی متر طول دارند، که از روی پیاز خارج می شوند. گیاه زعفران 5 تا 11 عدد برگ دارد که همراه گل ها داخل یک لوله غشایی به نام اسپات (چمچه) قرار گرفته اند. این لوله غشایی وظیفه محافظت از برگ ها و گل ها را تا زمانی که از خاک بیرون بیایند بر عهده دارند. در زعفران های زراعتی، برگ های گیاه زعفران بعد از ظاهر شدن گل ها پدید می آیند. اما چنانچه آبیاری زودتر از موعد انجام شود برگ ها قبل از گل ها به وجود می آیند. برگ ها درابتدا حالت ایستاده دارند اما پس از بزرگ شدن بر روی هم می خوابند.

در زمین های حاصلخیز تعداد برگها زیاد و طولشان بلند است. به گونه ای که برگ های کپه ای بر روی هم می خوابند و مانع تابش نور آفتاب شده و این به زیان گیاه و اندوخته های غذایی گیاه است. به همین جهت انتخاب واریته هایی با برگهای پهن و زیاد، اما کوتاه مناسب تر است.

اندام های زعفران:

زعفران گیاهی علفی و چند ساله با گل های بنفش رنگ است که ممکن است در برخی واریته ها به رنگ گلی یا ارغوانی هم باشند. گل زعفران شش گلبرگ و سه پرچم با بساک زرد رنگ دارد. مادگی آن دارای خامه سفید و کلاله 3 شاخه ای به رنگ قرمز است. در این گیاه کلاله قرمز رنگ و خامه سفید آن همان زعفران مورد استفاده است که دارای رنگ و بوی معطر است .

دوره گلدهی گیاه زعفران در اوایل پاییز و حدود 15 الی 20 روز است که در اوایل و اواخر دوره گلدهی، گلدهی گیاه پایین تر است. در سال اول به دلیل ضعف پیازها و عدم استقرار آنها در خاک، گلدهی گیاه کمتر و رویش برگها بسیار دیرتر است.

برای مطالعه مقاله نگاهی کوتاه به زعفران می توانید از این لینک استفاده نمایید.

زعفران تجارتی و ادویه ای:

سه کلاله به همراه خامه، زعفران تجارتی را تشکیل می دهند. زعفرانی که از کلاله گل یعنی قسمت انتهایی خامه به دست می آید، زعفران مرغوب یا همان زعفران ممتاز یا سرگل می گویند. زعفران درجه دو از میله خامه به دست می آید.

کلاله:

رنگ کلاله زعفران بسته به میزان کارتنویید و لیکوپن موجود در آن از رنگ های قرمز تا نارنجی متغیر است. دلیل رنگ قرمز زعفران هم همین است. طول کلاله سه سانتی متر است. هر شاخه کلاله خشک زعفران 1.5 تا 2.5 سانتی متر است و قطر آن در محل اتصال به خامه 3 میلیمتر و در ناحیه انتهایی کلاله 1.7 میلیمتر می باشد.

مواد به وجود آورنده عطر و رنگ زعفران:

ماده ای بنام هیتروزید تلخ پیکروکروسین عامل بوجود آورنده طعم زعفران بوده و دلیل رنگین بودن آن هم به علت وجود ماده ای بنام کروسین است. وجود اسانس بی رنگ تروپن دار و ترکیبی اکسیژن دار بنام سافرانال به همراه سینئول باعث رنگ و عطرخاص زعفران شده است.

سرمایه و هزینه کاشت زعفران:

تولید زعفران از کارهای پر سود و پربازده در طولانی مدت به شمار می آید. اگرچه در سال اول میزان برداشت کمتر است، اما بعد از سومین سال برداشت محصول به 10 کیلو در هر هکتار می رسد که 120 میلیون تومان سود سالانه دارد. سرمایه مورد نیاز برای این کار در حدود 66 میلیون تومان، همراه با هزینه آبیاری تحت فشار است.

آب و هوای مناسب جهت کاشت و پرورش زعفران:

این گیاه نیمه گرمسیری در نواحی که تابستان های گرم و خشک و زمستان های ملایم دارند بهتر رشد می کند. اما کاشت آن بر حسب تجربه در همدان نشان داده که زمستان های سرد را هم تحمل می کند. پیاز زعفران در طول تابستان به خواب می رود و برگ های آن زرد و خشک می شود. ماه های رشد آن از آبان تا اردیبهشت ماه است. بنابراین زمین های گرم و خشک برای کاشت زعفران مناسب نیستند.

زعفران در دماهای پایین تا منفی چهل درجه سانتی گراد می تواند مقاومت کرده و پیاز آن به رشد خود ادامه داده و سر سبز باقی بماند. زعفران در مناطق سردسیر بهتر رشد می کند و منطقه آب و هوایی تاثیر زیادی بر کیفیت زعفران دارد. هر چه منطقه کاشت زعفران سردسیر تر باشد، زعفران آن منطقه مرغوب تر است.

دمای مورد نیاز برای کاشت زعفران:

زعفران حداکثر تا دمای 35 الی 40 درجه و ارتفاع بین ۱۳۰۰ تا ۲۵۰۰ از سطح دریا را می تواند تحمل کند. در زمستان های سرد هم می تواند در دمای منفی چهل درجه سانتی گراد به رشد خود ادامه داده و چندین بار یخ زدگی را تحمل کند. بنا به موقعیت جغرافیایی منطقه مورد کاشت، روشهای متنوعی برای کاشت زعفران وجود دارد. همچنین کاشت زعفران در گلخانه با نحوه کاشت آن در خاک متفاوت است. جهت آشنایی با این روش ها و تکنیک ها در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

خرید پیاز گل زعفران

مراحل و انواع کاشت زعفران:

حال به بررسی مراحل و انواع کاشت زعفران می پردازیم.

آماده سازی خاک:

بهترین خاک برای کاشت زعفران خاک رسی-شنی است که کمی هم در آن آهک داشته باشد تا رطوبت مورد نیاز گیاه را تامین کند. همچنین خاک شیرین باشد و PH بین 7 الی 7.5 باشد. از همه مهم تر فاقد علف هرز بوده و چندین سال در آن زعفران کاشت نشده باشد.

زمان کاشت زعفران:

از مرداد ماه تا اوایل مهر ماه امکان کاشت زعفران وجود دارد. همانگونه که قبلا هم اشاره شد، زعفران گیاهی چند ساله است و با یکبار کاشت چندین سال محصول می دهد. گیاه زعفران 4 الی 7 سال و بعضا بسته به جنس خاک و آب و هوا تا 10 سال هم قابل برداشت است. بهتر است بدانید که کاشت زعفران باید تا آغاز باران های پاییزه انجام شود. تا حد امکان به اواخر فصل کاشت موکول نشود، هم به دلیل بارندگی و هم اینکه پیاز زعفران در این زمان گرانتر از بقیه مواقع می شود.

چرخه رشد این گیاه از مهر ماه با آبیاری آن شروع شده و تا اردیبهشت ادامه می یابد. از اردیبهشت تا مهر به خواب تابستانی می رود. در حین خواب تابستانی نباید آبیاری شود، چون باعث شکستن خواب تابستانی شده و در چرخه رشد آن تداخل ایجاد می شود.

نکات مهم در تهیه پیاز زعفران برای کاشت:

همانطور که اشاره شد، از مرداد ماه تا شهریور ماه باید اقدام به تهیه پیاز زعفران کرد. برای تهیه پیاز باید دقت زیادی کرد. چرا که مرغوبیت پیاز، در تولید محصول نهایی مرغوب از اهمیت بالایی برخوردار است.

• پیازهای سالم درشت و عاری از زخم را انتخاب کنید.
• بهتر است پیاز زعفران هفت ساله باشد.
• پوست های اضافی و کپه های آن باید از پیاز جدا شوند.
• جهت جلوگیری از حمله آفات به پیاز، قبل از کاشت پیاز هر 100 کیلو پیاز زعفران را به 500 – 300 گرم سموم جیوه ای مانند گرانوزال، تری تیزان، سرزان آغشته کنید.
• پیازها باید عاری از انواع بیماری ها، کنه و قارچ باشد.
• هرچه سریع اقدام به کاشت شود. فاصله بین خرید تا کاشت باید کمتر باشد. چرا که انباشته شدن پیازها بر روی هم باعث افزایش دما و کاهش قوه نامیه (توانایی بذر برای جوانه‌زنی) می گردد.
• همچنین پیازها مستعد ابتلا به انواع آفت ها و بیماری ها می شوند.
• در تهیه پیاز حتما باید دقت کنیم که پیاز تهیه شده پیاز سال باشد.
• برای هر هکتار زمین حدود دو تن پیاز مورد نیاز است.
• در سال هفتم به بعد باید غده ها را از خاک خارج کرد، زیرا غده ها پوک شده و گیاه از بین می رود. مقدار این غده ها 5 برابر غده کاشته شده است.

نحوه ضد عفونی پیازها:

برای ضدعفونی پیازها به یک مخزن ۱۰۰ الی ۲۰۰ لیتری نیاز داریم. برای این کار آفت کش ها و سموم را نسبت به حجم مخزن درون آن ریخته، سپس پیازها را در حجم 5 تا 10 کیلوگرم داخل ظرف هایی به مدت 30 تا 60 ثانیه داخل این محلول آفت کش فرو می برند تا پیازها ضد عفونی شوند.

آماده سازی خاک:

جهت آماده سازی خاک در زمستان قبل از کاشت زمین را شخم عمیق (عمق ۴۰ تا ۵۰ سانتی متری) می زنند. چنانچه شرایط مساعد نباشد، در اواخر بهار یا اوایل تیر ماه این کار را انجام می دهند. در فصل بهار بعد از قطع باران های بهاری زمین را شخم متوسط می زنند تا زمین ها عاری از علف هرز شوند. سپس برای هر هکتار در حدود 80 – 40 تن کود حیوانی پوسیده شده و 200 کیلوگرم فسفات آمونیوم را در کل زمین کشت پخش کرده و با دستگاه کلتیواتور کود را با خاک مخلوط می کنند. سپس خاک را مسطح نموده و پستی و بلندی ها را رفع می نمایند. سپس به در آوردن و درست کردن جویچه آبیاری (فارو Furrow Irrigation) اقدام می کنند و به این شکل زمین را برای کاشت زعفران آماده می کنند.

کوددهی به گیاه زعفران:

همانطور که اشاره شد، قبل از کشت زعفران برای هر هکتار در حدود 80 – 40 تن کود حیوانی و 200 کیلوگرم فسفات آمونیوم استفاده می شود. علاوه براین کوددهی اولیه، هر سه سال یکبار برای هر هکتار 100 کیلو کود اوره به همراه 15 – 10 تن کود حیوانی باید استفاده شود. باید توجه کرد که کود حیوانی استفاده شده نباید تازه باشد. حتما از کود پوسیده حیوانی استفاده کنید.

روشهای کاشت زعفران:

روشهای مختلفی برای کشت زعفران وجود دارد. بسته موقعیت مکانی و آب و هوایی از روش های خاص کاشت زعفران استفاده می شود.

• کشت کپه ای یا چاله ای
• کشت ردیفی
• کشت جوی پشته

برای مطالعه مقاله طرز تهیه ماسک صورت زعفران می توانید از این لینک استفاده نمایید.

کشت کپه ای زعفران:

در این روش زعفران به صورت کپه ای و در داخل کرت کشت می شود. در این روش چاله ای به عمق و عرض ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر حفر می کنند. سپس درون هر چاله 3 تا 15 عدد پیاز میگذارند. با بیل، چاله و روی پیازها را می پوشانند. در این روش، در یک ردیف فاصله چاله ها از هم بین ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر و فاصله ردیف ها از هم دیگر ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر است.

برای کاشت کپه ای به 4 یا 5 نفر نیرو نیاز است که یک نفر با بیل چاله ها را حفر کند و دو نفر پیازهای قابل کاشت را در دسته های 3 یا 15 تایی جدا کنند. نفرهای بعدی آن ها را درون چاله ها قرار دهند. سپس با بیل یا ماله سطح چاله ها را پر کرده و صاف و فشرده کنند تا پیازها به خاک بچسبند.

در موقع کاشت سر پیازها باید رو به بالا قرار گیرد. کاشت پیازها در عمق 20 تا 25 متری از پیاز در برابر سرما و یخ زدگی و در تابستان از گرمازدگی گیاه جلوگیری می کند. سپس آنها را تا آبیاری پاییزه رها می کنند و در اوایل مهر شروع به آبیاری پاییزه می کنند تا خواب پیازها بشکند و شروع به رشد کنند. قبل از اولین آبیاری 10 تا 20 تن کود حیوانی پوسیده را در کل زمین پخش می کنند. امروزه کاشت کپه ای تقریبا منسوخ شده است. چرا که در این روش هزینه نیروی کارگر زیاد است.

به دلیل تراکم زیاد و رقابت بین پیازهای کاشت شده، عملکرد آن ها در سال های بعد کاهش یافته و پیازها ضعیف و کوچک می شوند. در سال اول میزان تولید زعفران و برداشت آن بیشتر از روش تسبیحی است. اما در سال های بعدی مقدار برداشت کاهش می یابد. عمر برداشت مفید در این روش 5 سال است. در خاک های با ماده آلی 2 درصد و بافت سبک به دلیل تهویه مناسب و خاک غنی روش کشت کپه ای مناسب است. نکته قابل توجه این که در متراژهای بالا استفاده از روش کپه ای مناسب نبوده و پیشنهاد نمی شود.

 کشت ردیفی زعفران:

کشت ردیفی به دو صورت امکان پذیر است:

1. کشت سنتی (تسبیحی): کشت ردیفی معمولی با تراکم 3 تا 4 تن در هکتار
2. کشت نوین: کشت آرمانی با تراکم 10 تن در هکتار

روش کشت سنتی:

در این روش توسط بیل یا تراکتور شیارهایی به عمق 25 تا 30 سانتی متر ایجاد می کنند. سپس پیازها را با فاصله 8 تا 10 سانتی متر از هم درون شیارها می گذارند. بعد شیار دیگری را در کنار شیار کاشته شده با فاصله ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر ایجاد می کنند. خاک این شیار را بر روی شیاری که پیازها چیده شده اند منتقل می کنند.

کاشت پیاز در عمق زیاد 20 تا 30 متری سبب می شود تا پیاز در زمستان از یخ زدگی و در تابستان از گرما زدگی و تنش های محیطی در امان بماند. پیازهای کاشت شده تا زمان آبیاری پاییزه بدون آبیاری رها می شوند. این روش پر کاربرد ترین نوع کاشت زعفران است. در روش سنتی متوسط برداشت محصول زعفران از سال سوم به بعد 12 تا 15 کیلوگرم از هر هکتار است.

خرید خاک برگ

روش کشت مدرن:

محققان پس از تغییراتی که در تنظیمات ماشین سیب زمینی کار برای بنه زعفران انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که با استفاده از این روش می توان یک هکتار زمین را در 4 ساعت و بدون استفاده از نیروی کار کاشت کرد. در این نوع کاشت، پیازهای زعفران با فاصله 5 سانتی متر از همدیگر بصورت تسبیحی کاشته می شوند و فاصله ردیف ها از ردیف های مجاور 15 سانتی متر می باشد، که همان اندازه لوله های سقوط زعفرانکار است. در این حالت بنه ها (پیازها) با حداکثر تراکم در زمین کاشت شده و مقدار پیاز کاشت شده در هر هکتار 8 تا 10 تن است. که این امر باعث رکورد زنی در تولید زعفران شده است.

در این روش پیازها از طریق لوله های سقوط زعفرانکار درعمق گودی به فاصله 20 تا 25 سانتی متر به سمت بالا در زمین کاشته می شوند. همین امر سبب افزایش تولید زعفران و رکوردزنی آن در سال اول کشت می شود. در کشت سنتی اکثر پیازها به طور نامتوازن در زمین کشت می شوند. عمق کاشت توسط ماشین زعفرانکار قابل تنظیم است. همانطور که قبلا هم اشاره شد، کاشت در عمق مناسب باعث محافظت از پیاز در برابر گرمای تابستانه و سرمای زمستانه می شود. در روش مکانیزه کاشت، داشت و برداشت آسانتر است. آبیاری اکثرا به صورت بارانی است و در غیر این صورت مزرعه زعفران به صورت کرتی آبیاری می شود.

کشت جوی پشته:

این روش روشی منسوخ شده است. در آن کشت بصورت کپه ای و تسبیحی صورت می گیرد، با این تفاوت که در این روش پیازها بر روی پشته هایی که ایجاد شده کاشت می شوند.

نحوه آبیاری بعد از کشت زعفران:

بعد از کاشت زعفران عمدتا از پانزدهم مهر ماه آبیاری را شروع می کنند. البته زمان آبیاری بسته به موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی از اول مهر تا اواسط آبان ماه متغیر است. چنانچه قبل از کاشت زعفران زمین را آبیاری کرده باشید، دیگر بعد از کاشت نیاز به آبیاری نیست و چند روز بعد می توانید آبیاری کنید. اما اگر آبیاری صورت نگرفته، باید سریع مزرعه را بعد از کاشت آبیاری کنید. اولین آبیاری زعفران 15 روز قبل از بیرون آمدن ساقه گل ها است.

زعفران گیاهی مخصوص مناطق خشک بوده و مقاوم به کم آبی است. بعد از کاشت فقط یکبار نیاز به آبیاری دارد. اگر قبل از مهر ماه آبیاری به کرات صورت بگیرد، ابتدا برگها ظاهر شده و سپس گلها به وجود می آیند که در این صورت چیدن گلها از بین برگها مشکل خواهد شد و گلها در بین برگها می مانند و زیر برگها خراب می شوند.

بعد از برداشت محصول زعفران، آبیاری در زمستان باعث درشت شدن پیاز آن خواهد شد. قبل از گلدهی یک آبیاری عمیق و بعد از برداشت کامل محصول و بر اساس منطقه آب و هوایی آبیاری دوم، در اواخر آبان یا اوایل آذرماه انجام می شود. آبیاری سوم در اسفند ماه است و چنانچه بارندگی ها خوب بوده باشد آبیاری سوم انجام نمی گیرد.

سله شکنی پس از کاشت زعفران:

زمان سله شکنی در مزرعه زعفران بعد از اولین آبیاری و قبل از گلدهی انجام می گیرد.

مزایای سله شکنی عبارتند از:

• گل ها هنگام رویش به آسانی از خاک بیرون بیایند.
• علف های هرز از بین بروند.
• کود حیوانی با خاک مخلوط شود.

سله شکنی توسط کج بیل، بیل شیار دار و کولتیواتر و گاو آهن ایرانی صورت می گیرد. این عمل باید به گونه ای انجام شود که پیازها آسیب نبینند.

وجین یا مبارزه با علف های هرز:

علف های هرز با استفاده کردن از نور و آب و هوای گیاه زعفران، سبب کاهش محصول می شوند. علاوه بر آن، در مراحل مختلف کاشت زعفران و برداشت آن اختللال ایجاد می کنند و باعث ایجاد انواع آفت ها در گیاه زعفران می شوند. به همین دلیل وجین مزرعه زعفران هر موقع که علف ها رشد کردند ضروری است. اولین وجین علف های هرز، بعد از برداشت گل ها و آبیاری دوم انجام می گیرد و دومین وجین آن هم یک ماه قبل از سومین آبیاری انجام می گیرد. برای از بین بردن علفهای هرز از مواد شیمیایی استفاده نمی شود.

مبارزه با آفت ها و بیماری ها:

از مهم ترین آفت های زعفران کنه و موش صحرایی است. به طور کلی باید پیاز ها از نظر سالم بودن به طور مداوم بررسی شوند. در هر ماه سه بار باید با حفر شیارهایی در مناطق مختلف مزرعه، پیازها از لحاظ سلامت بررسی شوند. برای مقابله با کنه در گیاه زعفران از آفت کش گرانوله گوگرد، قبل از آبیاری اول استفاده می شود. گوگرد را به میزان ۳۰ کیلوگرم در هر هزار متر بر روی سطح خاک می پاشند و آن را با خاک ترکیب می کنند.

برای از بین بردن موش صحرایی از تله موش و سموم موش کش و گاز متان (کپسول گاز خانگی) استفاده می کنند. بهترین وسیله برای از بین بردن موش صحرایی گاز متان است. برای استفاده از آن تمام سوراخ های لانه موش را گرفته و از یکی از سوراخ ها گاز متان را وارد لانه کرده، به این شکل آن را از بین می برند.

برداشت زعفران:

مرحله برداشت زعفران مهم ترین و پر زحمت ترین، همچنین حساس ترین قسمت کاشت زعفران است. مرحله برداشت زعفران شامل چیدن گل و جدا کردن کلاله آن است. برداشت گل زعفران به اولین آبیاری آن و شکستن خواب آن بستگی دارد. در آبان ماه به مدت 15 تا 25 روز زعفران شروع به گلدهی می کند.

عمر گلها 3 تا 4 روز است و اگر به موقع برداشت نشوند از بین می روند. همچنین قرارگیری زیاد گل در مقابل باد، آب و نور خورشید از کیفیت، عطر، طعم و رنگ آن می کاهد. گلدهی مزرعه زعفران در زمان شروع فصل سرماست که هیچ گیاهی در صحرا وجود ندارد. در این زمان مزرعه زیبا و معطر شده و منظره زیبایی را خلق می کنند. برداشت گل زعفران هر روز صبح زود قبل از شروع تابش آفتاب و در برخی مواقع در عصرها انجام می شود.

نکته بسیار مهم در مورد آبیاری زعفران این است که، گلدهی زعفران رابطه مستقیمی با آبیاری آن دارد. به همین جهت هنگام آبیاری اولیه زمین زراعتی را به چند قسمت تقسیم کنید و با فاصله چند روز از هم آنها را آبیاری کنید تا اوج گلدهی آنها با هم تداخل نداشته باشد. برای اینکه حدود 28 گرم زعفران به دست آوریم به 4500 عدد گل زعفران نیاز داریم.

مرحله جداسازی از کلاله:

بعد از چیدن گلها بلافاصله باید به جداسازی کلاله از گلها اقدام کرد. چرا که گلها در مجاورت هوا از بین رفته و غیر قابل استفاده می شوند. محل جداسازی باید بهداشتی باشد و افرادی که کار جداسازی را انجام می دهند تمام نکات بهداشتی را رعایت کنند. به سه روش کلاله را از گل جدا می کنند:

• روش اول: پس از شکافتن گل، کلاله از گل جدا شده و به صورت دسته بندی شده بر روی همدیگر قرار می گیرند. این نوع زعفران را اصطلاحا زعفران دسته می گویند.
• روش دوم: پس از شکافتن گل، خامه و کلاله را از سایر اندام های گل جدا کرده و کلاله از محل اتصال به خامه جدا شده و هر کدام به صورت جدا از هم خشک می شوند. به این نوع از زعفران، زعفران سرگل یا ممتاز می گویند.
• روش سوم: در این نوع از جداسازی، کلاله و بخشی از خامه از گل جداسازی شده و به صورت منظم درون ظرف خشک می شوند. به این نوع از زعفران، زعفران پوشالی می گویند.

کیفیت و عطر و رنگ زعفران دسته، پایین تر از بقیه است. خامه موجود در کلاله هم دیرتر خشک می شود، به همین دلیل کمی از قدرت رنگ دهی خود را در حین خشک کردن از دست می دهد.

برای مطالعه مقاله چگونگی پرورش گل زعفران می توانید از این لینک استفاده نمایید.

خشک کردن زعفران:

نحوه خشک کردن زعفران تاثیر زیادی بر کیفیت زعفران دارد. خشک کردن زعفران انواع مختلفی دارد.

روش سنتی:

در این روش زعفران را در سایه و یا اتاق گرم خشک می کنند. در این روش ۸ تا ۱۲ روز طول می کشد تا زعفران خشک شود. از معایب این روش امکان آلودگی و تکثیر میکروارگانیزم ها، کاهش قدرت رنگ دهی در اثر فعالیت آنزیم ها و کاهش کیفیت زعفران در اثر طولانی بودن زمان خشک شدن آن است.

روش اسپانیایی:

در این روش زعفران ها، بر روی توری از جنس ابریشمی قرار داده شده و به مدت 50 تا 60 دقیقه در دمای حدود 50 تا 60 درجه سانتی گراد بر اثر حرارت غیر مستقیم خشک می شوند. به دلیل کوتاه بودن زمان خشک شدن زعفران ها، رنگ بیشتری خواهند داشت و عاری از آلودگی خواهند بود.

روش صنعتی:

در روش صنعتی با استفاده از دستگاه های خشک کن اقدام به خشک کردن زعفران می کنند. این دستگاه ها انواع مختلفی دارند:

خشک کننده های با انتقال هوا: در این نوع از خشک کننده ها زعفران در برخورد با هوای داغ خشک می شود. مثل خشک کن های تونلی.

خشک کننده های نقاله ای و خشک کننده های تحت خلا از انواع دیگر خشک کن ها به حساب می آیند.

جهت خشک کردن زعفران حتما به نکات زیر توجه کنید:

• حرارتی که جهت خشک کردن به کار می رود یکنواخت و غیر مستقیم باشد.
• سطوح فلزی و سطوح غیر بهداشتی مکان مناسبی برای خشک کردن زعفران نمی باشند.
• رطوبت نهایی بعد از خشک شدن زعفران نباید بیشتر از 10 درصد باشد.

نگهداری و بسته بندی زعفران:

• بعد از خشک شدن، زعفران برای عرضه به بازار بسته بندی می شود. زعفران ممکن است در بسته بندی های شیشه ای، پاکتی، پلاستیکی، قوطی های پلی اتیلنی و یا پاکت های آلومینیومی لایه دار عرضه شود.
• بسته بندی ها باید درون جعبه ها قرار داده شوند تا از فشرده شدنشان جلوگیری شود.
• در دمای بالاتر از 20 درجه سانتی گراد نباید نگهداری شوند.

آموزش کاشت زعفران در منزل و گلدان:

برای کاشت زعفران در گلدان و در خانه، ابتدا گلدانی با زهکشی مناسب انتخاب کنید. کف گلدان را سنگریزه ریخته و رویش را باخاک سبک (خاکی متشکل ازخاک باغچه، خاکبرگ و ماسه با درصد ماسه زیاد) پر کنید. چند پیاز زعفران را در کنار یکدیگر و در عمق 15 سانتی متری بکارید. گلدان را به محلی خنک با نور کم منتقل کنید. 10 روز بعد از کاشت گلدان را آبیاری نمایید.

هنگامی که جوانه گیاه رشد کرد آن را به محل پر نور و گرم منتقل کنید و منتظر رشد زیاد و گلدهی آن باشید. در فاصله بین دو آبیاری اجازه دهید خاک خشک شود. بعد از ریختن برگ ها آبیاری را متوقف کنید. با نزدیک شدن بهار برگ ها زرد شده دوره خواب آن شروع می شود. زمانی که عمر گلها تمام شد، تا زمان خشک شدن برگ ها هر هفته از کودهای تقویتی استفاده کنید.

روش تکثیر گیاه زعفران در گلدان:

هر چند سال یکبار پیازها را بعد از اتمام گلدهی و خشک شدن برگها از خاک خارج کنید و پیازها را از هم جدا کرده و آن را دوباه بکارید.

خرید گلدان

انواع زعفران اصل:

زعفران انواع مختلفی دارد که همه آنها در نوع رشته های زعفران با هم تفاوت دارند.

انواع زعفران از بالاترین کیفیت تا پایین ترین کیفیت عبارتند از:

1. زعفران سوپر نگین: درصد سافرانال و کروسین موجود در آن بسیار بالاست. به همین دلیل رنگ و عطر بسیاری نسبت به سایر انواع زعفران داراست.
2. زعفران شبه نگین: هر چند رنگ و عطر این نوع از زعفران بالاست، اما به اندازه سوپر نگین رنگ دهی و عطر ندارد.
3. زعفران نگین: در این نوع از زعفران فرخوردگی در رشته های زعفران وجود ندارد و سرشاخه ها قرمز و به صورت جدا از هم هستند.
4. زعفران سرگل: در این نوع از زعفران قسمت خامه (قسمت سفید رنگ زعفران) از کلاله جدا شده و کاملا قرمز رنگ است. این نوع زعفران پر طرفدار ترین نوع زعفران موجود است.
5. زعفران پوشال: در این نوع از زعفران کلاله و بخشی از خامه از گل جداسازی شده و به صورت منظم درون ظرف خشک می شوند. به این نوع از زعفران، زعفران پوشالی می گویند.
6. زعفران دسته: در این نوع از زعفران کلاله قرمز رنگ به صورت دسته ای جدا شده و خشک می شود.
7. ریشه زعفران: به قسمت های سفید زعفران گفته می شود که در انتهای کلاله آن هستند.

خواص زعفران:

زعفران دارای خواص بسیار زیادی است که در ادامه به صورت تیتروار به آن اشاره خواهیم کرد.

زعفران به عنوان داروی ضد افسردگی و نشاط بخش:

زعفران می تواند هورمون های دوپامین و سرتونین را کنترل کرده و باعث ایجاد نشاط در فرد شود.

افزایش هوش و تقویت حافظه:

زعفران به دلیل داشتن انواع مواد معدنی به تقویت حافظه کمک می کند.

تنظیم چرخه خواب:

به دلیل آرامبخش بودن آن به بهبود و تنظیم چرخه خواب کمک می کند.

جهت تقویت مو:

چای زعفران یا شیر زعفران باعث رشد و تقویت مو می شود.

همچنین:

• کاهش سکته‌های قلبی و مغزی
• درمان اختلالات تنفسی و ریوی
• جلوگیری از بیماری‌های گوارشی
• افرادی که سردی معده دارند، با مصرف زعفران بهبود می یابند.
• بهبود درد‌های عضلانی
• جلوگیری از ابتلا به سرطان
• برای درمان بی نظمی های قاعدگی در بانوان موثر است.
• برای درمان دیابت و کنترل آن استفاده می شود.
• برای درمان فشار خون موثر است.
• طبع گرم وخشکی دارد و سم زایی قوی برای بدن است.
• با افزایش متابولیسم بدن به کاهش وزن کمک می کند.
• برای درمان بیماری ام اس مفید است.
• برای درمان کمخونی مفید است.
• باعث از بین بردن نفخ شکم می شود.