زیره سیاه خواص و مشخصات گیاهی

زیره سیاه با نام انگلیسی Carum cavil L گیاهی از تیره چتریان (Apiaceae) می باشد. این گیاه بومی غرب آسیا، اروپا و شمال آفریقاست. زیره سیاه گیاهی کوچک، علفی و چند ساله است که در ارتفاعات کوه ها می روید. زیره سیاه در زیستگاه طبیعی خود از طریق بذر تکثیر می یابد.

ارتفاع این گیاه تا حدود یک متر هم می تواند برسد. زیره سیاه ایرانی دارای برگهای بسیار ریزی است. برگ های بالایی زیره سیاه به شکل نخ و بدون دمبرگ و از قطعاتی سیخ مانند برخوردارند. برگهای پایینی متفاوت از برگهای بالایی بوده و دارای بریدگی و دو بار تقسیمات شانه ای عمیق بوده و دمبرگ دارند. گل های زیره سیاه به رنگ سفید یا کرم بوده و در انتهای ساقه اصلی و فرعی با آرایشی چتری مانند استقرار یافته اند. میوه در این گیاه به شکل فندقه دو قسمتی است که بوجود آورنده شیزوکارپ است.

ویژگی های زیره سیاه ایرانی:

بذرها در این گیاه شبیه به زیره سبز هستند ولی نسبت به آن از عطری قویتر برخوردارند. در زیره سیاه گونه ایرانی غده ای زیر زمینی به رنگ سیاه تولید می شود. سایز غده ها می تواند بسته به سن گیاه در حد یک قاشق ماش تا در اندازه یک تخم مرغ بزرگ متغییر باشد.

گیاه زیره سیاه از ساقه ای تو خالی و شیاردار برخوردار است که به شکل منعصب از قاعده قرار گرفته است. میوه این گیاه دارای رنگ قهوه ای مایل به زرد است. گیاه دارای ریشه ای مخروطی شکل است که مستقیما در خاک فرو می رود. رنگ ریشه قهوه ای بوده و درون آن سفید رنگ است. گیاه زیره سیاه استفاده های فراوانی از حیث دارویی و درمانی دارد.

از این گیاه به عنوان چاشنی در بسیاری از غذاها و در تهیه دمنوش استفاده می کنند. میوه آن بیضی شکل و از نوع شیزوکارپ است که دارای طولی در حدود 4 الی 6 میلیمتر و قطری معادل 1 الی 1.5 میلی متر است که بدون کرک بوده و رنگ آن قهوه ای شکلاتی یا قهوه ای مایل به زرد و شفاف می باشد. میوه زیره سیاه دارای بویی مطبوع است که منشاء آن اسانس موجود در میوه هاست.

برای مطالعه مقاله طرز تهیه چای زیره می توانید از این لینک استفاده نمایید.

ترکیبات شیمیایی زیره سیاه:

در زیره سیاه ترکیباتی همانند تانن، موم، مواد رزینی، روغن ثابت سبز رنگ، موسیلاژ، مواد قندی، مواد ازته و اسانس که خود حاوی دی هیدروکاروئول، نوعی ترپن و دو نوع ستن است. میوه زیره سیاه قسمت مورد استفاده دارویی در گیاه است که با قطع کامل گیاه در تیر ماه سال دوم بدست می آید و تا زمان رسیده شدن نگه داشته می شود.

نیازهای اکولوژیکی گیاه زیره سیاه:

این گیاه معمولا به حالت گیاهی وحشی در نواحی مرتفع و مرطوب می روید. زیره سیاه در طی دوره رویشی خود به نور و درجه حرارت بالا نیازی نداشته و در دوره گلدهی و تشکیل میوه درجه حرارت مطلوب برای آن در حدود 16 الی 20 درجه سانتی گراد است. این گیاه در طی دوران رشد خود به آب فراوانی نیاز دارد. مراحل ساقه دهی و تشکیل میوه دو مرحله ای هستند که بیشترین میزان آب را می طلبند.

خرید زیره سیاه

بذرهای زیره سیاه برای مدت 2 الی 3 سال از قوه رویشی مناسبی برخوردارند و در صورت فراهم شدن شرایط اقلیمی مساعد پس از 18 الی 25 روز سبز خواهند شد. گیاه در دوره رشد اولیه روندی کند و آهسته دارد به طوری که بوجود آمدن برگ های اصلی گیاه بعد از گذشت 11 الی 14 روز پس از سبز شدن بذرها انجام می گیرد. گیاهان زیره سیاهی که دوساله شده اند در اردیبهشت ماه سال دوم به گل نشسته و دوره گلدهی آنها 25 الی 30 روز به طول می انجامد.

آبیاری زیر سیاه:

همانگونه که قبلا نیز اشار شد این گیاه در طول دوره رویشی خود نیازمند مقدار زیادی آب است. در صورت عدم دریافت آب کافی توسط گیاه در سال دوم رویش محصولی بدست نخواهد آمد. در مرحله ساقه دهی و شکل گیری گل، گیاه بیشترین نیاز به آب را تجربه خواهد کرد.

دمای مناسب زیره سیاه:

شروع رویش بذرهای این گیاه در دمای 7 الی 9 درجه سانتی گراد خواهد بود. زیره سیاه در طول دوره رشد و نمو خود نیاز به درجه حرارت زیادی ندارد. درجه حرارت بین 16 الی 20 درجه سانتی گراد حرارتی مطلوب و مناسب برای گلدهی و تشکیل میوه این گیاه محسوب می شود.

نور مورد نیاز زیره سیاه:

با اینکه گیاهان دوساله زیره سیاه نیاز چندانی به نور در سال ابتدایی رویش خود ندارند، ولی طبق تحقیقات صورت گرفته در صورتی که این گیاهان مدت زیادی را در سایه قرار بگیرند، عملکرد آنها در سال دوم به صورت قابل توجهی کاهش خواهد یافت.

خاک مناسب برای پرورش زیره سیاه:

زیره سیاه معمولا قابل کاشت در هر نوع خاکی هست. اما برای رسیدن به تولیدی انبوه بایستی آن را در خاکی دارای مقادیر بالای مواد و عناصر غذایی کشت نمود. همچنین این گیاه برای داشتن عملکرد بهتر نیاز به ضخامت زیاد سطح خاک و رطوبت کافی دارد. خاک های بسیار نرم شنی و خاکهای اسیدی به دلیل نداشتن قابلیت حفظ آب در خود جهت کاشت این گیاه مناسب نمی باشند. خاک های دارای بافت متوسط (رسی-شنی) برای تولید این گیاه در سطح انبوه مناسب می باشند. گیاهان یک ساله زیره سیاه در مقایسه با گیاهان دو ساله دچار تاخیر در تشکیل میوه هستند. همچنین در گیاهان یکساله نیاز به آب و گرمای بیشتری نسبت به گیاهان دوساله وجود دارد.

تکثیر گیاه زیره سیاه:

تکثیر این گیاه به روش کشت بذر انجام می شود. کاشت زیره سیاه در زمان مناسب می تواند نقش زیادی در افزایش میزان عملکرد آن داشته باشد. زیره سیاه را در برخی از کشورها در اوایل تابستان یا حتی اواخر آن در در مرداد و شهریور می کارند. ولی مطابق تحقیقات صورت گرفته اوایل بهار یا اواخر اسفند ماه بهترین زمان برای کاشت زیره سیاه محسوب می شود. تاخیر در کاشت این گیاه سبب نرسیدن برگهای طوقه ای زیره به اندازه نهایی خود در سال اول رویش می گردد و این شرایط باعث به حداقل رسیدن مقدار محصول تولید شده از این گیاه می شود.

خواص عرق زیره سیاه:

زیره سیاه دارای طبعی گرم است. عرق این گیاه از خواص بی شماری در درمان بیماریها برخوردار است که در ادامه مهمترین آنها را ذکر خواهیم کرد.

لاغری و کاهش وزن:

کمک به لاغری و کاهش وزن یکی از خواص مهم عرق زیره سیاه است. استفاده از این عرق به دلیل دارا بودن آن از مقدار بالای فیبر سبب کاهش اشتها و افزایش متابولسیم بدن می گردد. ویژگی ذکر شده در عرق زیره سیاه می تواند در کاهش چربی دور شکمی تاثیر قابل توجهی داشته باشد.

تنظیم قاعدگی:

عرق زیره سیاه قاعده آور بوده و استفاده از آن هم باعث کاهش دردهای دوران قاعدگی شده و هم سبب تنظیم قاعدگی می شود.

افزایش میزان شیر در مادران شیرده:

تقویت و افزایش شیر مادر در دوران شیردهی یکی دیگر از خواص عرق زیره سیاه است. علاوه بر این به دلیل ضد نفخ بودن مصرف آن در دوران شیردهی می تواند منجر به کاهش دل دردهای نوزاد و رفع دلپیچه در آنها شود.

درمان اختلالات گوارشی:

عرق زیره سیاه از خواص تقویت کنندگی معده برخوردار است و می تواند در رفع نفخ، بهبود فرایند هضم غذا، برطرف شدن قولنج دستگاه گوارش، اسپاسم معده و بی اشتهایی موثر باشد. در طب سنتی از عرق زیره سیاه در درمان سکسکه استفاده می شود، با تاثیری که این عرق روی عصب معده می گذارد سبب رفع سکسه می شود. به طور خلاصه تاثیر عرق زیره سیاه در درمان و بهبود بیماریهای دستگاه گوارشی در برگیرنده درمان ضعف عملکردی در دستگاه گوارش، بهبود فرایند بلع و جلوگیری از ترش کردن معده و کاهش نفخ است.

کاهش میزان قند خون:

یکی دیگر از خواص مفید عرق زیره سیاه تاثیر آن در کاهش میزان قند خون است. بر همین اساس استفاده از آن در درمان دیابت موثر می باشد. ولی بایستی در نظر داشته باشید که مصرف همزمان داروهای شیمیایی ضد دیابت با عرق زیره سیاه می تواند تداخل دارویی ایجاد نماید. مصرف زیره میزان قند خون را کاهش می دهد و استفاده همزمان آن با داروها می تواند منجر به افت شدید قند خون شود.

خواص درمانی زیره سیاه:

در ادامه ی مطلب به خواص درمانی زیره ی سیاه می پردازیم.

خاصیت آنتی اکسیدانی:

زیره سیاه برخوردار از مواد مغذی عالی بویژه آنتی اکسیدان هایی همچون لوتئین، کاروتن، کریپتوزانتین و زئازانتین است. این ترکیبات در جلوگیری از آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد موثر بوده و از التهاب بدن جلوگیری می کنند. بنابر این مصرف زیره سیاه به دلیل دارا بودن خواص آنتی اکسیدانی از بدن در مقابل بروز برخی مشکلات حفاظت می کند.

منبعی غنی از فیبر و پتاسیم:

زیره سیاه سرشار از فیبر است. شما با مصرف 100 گرم زیره سیاه، 38 گرم از فیبر که معادل 100 درصد فیبر روزانه مورد نیاز بدن است را تامین می کنید. فیبر در بهبود سلامت بدن نقش عمده ای دارد. فیبر ماده مغذی ضروری برای دستگاه گوارش است که وجود آن باعث جلوگیری از ایجاد مشکلات در دستگاه گوارشی از جمله یبوست و نفخ می شود.

علاوه بر فیبر، زیره سیاه منبعی غنی از پتاسیم نیز هست. پتاسیم به عنوان یک ماده معدنی مهم شناخته می شود که نقش مهمی در ساخت و تقویت ماهیچه ها بر عهده دارد. همچنین موثر در بهبود سطح فشار خون بوده و تعادل میزان آب در بدن را حفظ می کند. عملکرد دیگر پتاسیم در بدن حفظ و تامین سلامت سیستم عصبی است.

خرید چهار زیره هندی

منبع کلسیم:

دارا بودن کلسیم یکی دیگر از خواص مفید زیره سیاه برای بدن است. کلسیم به عنوان ماده موجود در زیره سیاه، نقش عمده ای در افزایش تراکم استخوانی دارد. بنابراین مصرف زیره سیاه برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان مفید است.

منبعی از آهن و منیزیم:

زیره سیاه به خاطر وجود آهن و منیزیم در ترکیبات خود در افزایش تولید هموگلوبین در خون موثر است. پس می توانید برای جلوگیری از ابتلا به کم خونی و خستگی مزمن از زیره سیاه استفاده نمایید. منیزیم موجود در زیره سیاه نیز به افزایش میزان انرژی در بدن کمک می کند. منیزیم همچنین باعث تسکین و آرامش اعصاب می شود. در کل منیزیم یک ماده مهم در بهبود عملکرد های مختلف بدن محسوب می شود.

افزایش سلامت قلب، کنترل دیابت، جلوگیری از ابتلا به سرطان، موثر در افزایش سلامت زنان، پیشگیری از ریزش مو، مفید برای سوزش معده از دیگر خواص دارویی و درمانی زیره سیاه هستند.

مضرات عرق زیره سیاه:

زیره سیاه نیز همچون دیگر گیاهان دارویی در صورت مصرف بیش از حد می تواند مضراتی به همراه داشته باشد که در زیر به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:

• استفاده بیش از حد عرق زیره سیاه می تواند منجر به لاغری و زرد شدن رنگ رخسار شود.
• استفاده از عرق زیره سیاه در طولانی مدت می تواند منجر به آسیب به کبد و کلیه ها گردد.
• زیاده روی در مصرف عرق زیره سیاه در دوران قاعدگی ممکن است خونریزی شدید را در پی داشته باشد، پس بهتر است در این دوران از مصرف آن خودداری نمایید.
• زیاده روی در مصرف عرق زیره سیاه در بارداری توصیه نمی شود.
• عرق زیره سیاه به دلیل دارا بودن خواص مخدر در صورت استفاده بیش از مقدار مجاز می تواند اعتیاد آور باشد و منجر به ایجاد حالت خواب آلودگی، حالت تهوع و مخدوش شدن ذهن شود.
• بایستی در مصرف همزمان عرق زیره سیاه با داروهایی کلرپروپامید، انسولین، تولبوتامید و پیوگلیتازون احتیاط شود و بهتر است قبل از استفاده با پزشک مشورت نمایید.