تقسیم بندی مواد آلی خاک

مواد آلی موجود در خاک را می توان به مخازنی با سرعت تجزیه متفاوت تقسیم کرد هدف از این تقسیم بندی این است که بدانیم:

•  کدام جزء یا مخزن در کوتاه مدت و کدام جزء در دراز مدت به تغذیه گیاه کمک می کند.
•  وظیفه هر جزء یا مخزن چیست؟
•  چه ترکیباتی در ساختار مواد آلی خاک بکار رفته اند
•  حساسیت کدام مخزن یا جزء به مدیریت زراعی بیشتر است تا بتوانیم با پایش آن مخزن، از مطلوبیت مدیریت زراعی آگاه شویم .

ماده آلی خاک را از نقطه نظر زراعی می توان به سه مخزن تقسیم کرد:

 فعال : Active pool (Labile pool)

 آهسته : Slow pool

غیر فعال : Passive pool (Stable pool)

مدت زمان مورد نیاز برای تجزیه کامل مخزن فعال ماده آلی ۱ تا ۲ سال، مخزن آهسته آن ۱5 تا ۱۰۰ سال و مخزن غیر فعال آن ۵۰۰ تا ۵۰۰۰ سال است.

مخزن فعال ماده آلی از نظر بیولوژیکی فعال بوده و از سرعت تجزیه بالایی برخوردار است. این بخش از مواد آلی، پیوسته توسط میکروارگانیسم ها تجزیه شده و با آزادسازی مقدار زیادی عناصر غذایی در خاک در کوتاه مدت، به تغذیه گیاه کمک می کنند. به علاوه حساسیت این مخزن به مدیریت زراعی و آلودگی های زیست محیطی زیاد بوده و می توان با اندازه گیری آن به مفید یا مخرب بودن مدیریت اعمال شده بر خاک پی برد.

مخزن آهسته مواد آلی شامل ترکیباتی است که از مخزن فعال ماده آلی منشأ می گیرد و نسبتا به تجزیه مقاوم بوده و نسبت به ترکیبات مخزن فعال، مدت زمان بیشتری در خاک باقی می ماند. در مقایسه با مخازن فعال و آهسته، مخزن غیر فعال یا هوموس از نظر بیولوژیکی چندان فعال نبوده و این مخزن مسئول بهبود بسیاری از خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و کیفیت خاک است. در شکل سهم هر مخزن از کل مواد آلی خاک نشان داده شده است.

برای خرید انواع خاک بسته بندی کلیک کنید .

مخزن فعال ماده آلی خاک را می توان به اجزاء زیر تقسیم کرد:

مواد آلی درشت یا کلش:

بقایای گیاهی درشتی هستند که سطح خاک های جنگلی و مراتع دائمی را می پوشانند. این جزء سرعت تجزیه بالایی داشته و نقش بسیار مهمی در تغذیه اکوسیستم های غیرزراعی ایفا می کند. مقدار کلش قابل اندازه گیری می باشد و می توان از سطح مشخصی از جنگل یا مراتع دائمی آنرا جمع آوری نموده و پس از خشک کردن، آنرا توزین کرد و مقدار آن را بر حسب گرم در متر مربع در سال با تن در هکتار در سال گزارش نمود.

سهم هر کدام از مخازن از کل مواد آلی خاک

در مناطق جنگلی که دارای واکنش خنثی تا کمی قلیایی هستند مانند خاکهای آلفی سول،  بقایای گیاهی درشت موجود در سطح خاک در اثر فعالیت موجودات خاکزی مخصوصا کرم های خاکی با خاک سطحی مخلوط شده، بنابراین خاک سطحی به عمق ۱۰-۰ سانتی متر از ماده آلی غنی شده و رنگ تیره به خود می گیرد و نوعی هوموس قلیایی و با کیفیت بسیار مطلوب تحت عنوان هوموس مول در آنها تشکیل می شود. در صورتی که در اسپودوسول ها  که خاک های جنگلی با واکنش اسیدی هستند به علت عدم وجود موجودات خاکزی درشت مانند کرم های خاکی، بقایای گیاهی در سطح خاک باقی مانده و به صورت لحافی سطح خاک را می پوشاند. پوسیدن تدریجی بقایای گیاهی در این خاک ها سبب به وجود آمدن یک نوع هوموس اسیدی با کیفیت پایین می شود که به آن هوموس مور می گویند. هوموس مودر هوموسی حد واسط هوموس قلیایی مول و هوموس اسیدی مور است و خنثی می باشد.

از آنجا که در اکوسیستم های زراعی زمین مرتباً توسط گاو آهن و شخم زیر و رو می شود مواد آلی درشت یا کلش با خاک مخلوط شده و برای جدا کردن آن از خاک لازم است که خاک در داخل محلول های دانسیته ریخته شود. در واقع این جزء در اکوسیستم های جنگلی و مرتعی کلش با مواد آلی درشت و در اکوسیستم های زراعی جزء سبک ماده آلی نامیده می شود.

برای مطالعه مقاله چگونه خاک خوب داشته باشیم کلیک کنید .

جزء سبک ماده آلی:

دانسیته مواد آلی تجزیه نشده کمتر از یک گرم بر سانتی متر مکعب می باشد. زمانی که بقایای گیاهی به خاک اضافه می شوند و هنوز توسط موجودات خاک تجزیه نشده اند هیچ پیوندی بین آنها و مواد معدنی وجود ندارد و چنانچه خاک را داخل محلولهای دانسیته بریزیم بقایای گیاهی روی سطح مایع دانسیته آمده و از مابقی خاک که در پایین رسوب می کند جدا می شود. به این قسمت از مواد آلی جزء سبک گویند. با گذشت زمان بقایای گیاهی توسط جامعه میکروبی خاک کلونیزه شده و شروع به تجزیه می کند و از شکل ذرهای خارج شده و به شکل کلوییدی یا ژل تبدیل شده و بشدت با مواد معدنی خاک ترکیب می شود. این جزء از ماده آلی به علت همراه داشتن مواد معدنی (رس) دانسیته بالاتری داشته و تحت عنوان جزء سنگین در نظر گرفته می شود.

جزء سبک ماده آلی سرعت تجزیه بسیار بالاتری نسبت به جزء سنگین آن داشته و به همین دلیل در کوتاه مدت به تغذیه گیاه کمک می کند، به علاوه جزء سبک به مدیریت زراعی بسیار حساس بوده و چنانچه مدیریت اعمال شده بر خاک مطلوب نباشد، میزان کاهش می یابد. بنابراین امروزه برای پایش مدیریت های زراعی از جزء سبک استفاده می چنان چه میزان جزء سبک افزایش یابد نشان می دهد که مدیریت مطلوبی بر خاک حاکم بر است و کاهش میزان این جزء نمایانگر نامطلوب بودن مدیریت اعمال شده و تخریب است. امروزه اندازه گیری جزء سبک به عنوان شاخصی از نوع مدیریت اعمال شده بر خاک،  بسیار متداول می باشد .

برای خرید بذر و فروش بذر می توانید از این لینک استفاده کنید.

در صورت داشتن هر گونه پرسش و مشاوره در زمینه خرید بذر میتوانید با شماره 09358504040 تماس بگیرید.