خیار یا بادرنگ گیاهی از خانواده کدو قلیایی و تیره کدوئیان می باشد. خیار دارای ساقه ای بالارونده است و میوه ها به صورت آویزان از آن قرار می گیرند که ساقه آن نیز به عنوان گیاهی خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد. خیار به سه شکل وجود دارد، خیار مخصوص خیارشور، خیار گلخانه ای یا خیار بدون دانه و خیار مجلسی یا خیار بریدنی. خیار را اصالتا بومی آسیای میانه می دانند اما تقریبا در تمامی قاره ها یافت می شود و قابلیت رشد و پرورش دارد.
سایر مشخصات خیار:
ساقه های گیاه خیار دارای حالتی بالا رونده می باشند و با پیدا کردن هر تکیه گاهی دور آن می پیچند. خیار همچنین قابلیت رشد به صورت هیدروپونیک (بدون ریشه) در زمین را دارا بوده و در صورت نداشتن تکیه گاه در سطح زمین پیچ می خورد. گیاه خیار دارای برگهای بزرگ و پهنی است که این برگها قادرند روی میوه های دیگر سایه بیاندازند. گلهای خیار 5 قسمت بوده و زرد رنگ هستند و قطر آنها در حدود 3 سانتی متر است. غالب گونه های خیار دارای یک پایه با گل های نر و ماده جدا از هم در یک بوته هستند. نر و مادگی در گل های خیار بستگی به شرایط محیطی دارد. تولید گل های نر بیشتر در روزهای بلند با شدت نور بیشتر صورت می گیرد ولی گلهای ماده در روزهای کوتاه و تحت نور کم تولید می شوند.
خیار عمدتا دارای شکل استوانه ای بوده و قادر است در طول تا 60 سانتی متر و در قطر تا حدود 10 سانتی متر رشد کند. از دیدگاه گیاه شناسی خیار یک سته بوده یعنی دارای بخش بیرونی سخت است و در درون خود فاقد هر گونه تقسیم بندی می باشد. اما در فرایند آماده سازی و مصرف همانند گوجه فرنگی و کدو با آن برخورد می شود.
شرایط محیط کشت و رشد خیار:
خیار را می توان تقریبا در تمام مناطق با اقلیم معتدل کشت کرد. ولی از آنجایی که نسبت به سرما حساس بوده و گرما دوست می باشد، بهتر است در مناطقی با آب و هوای نسبتا گرم کاشته شود. در صورت پایین بودن دما از 5 درجه سانتی گراد در هنگام شب، میوه ها یا به طور کامل تشکیل نمی شوند یا در صورت تشکیل دچار اختلالات فیزیولوژکی خواهند بود. وجود دمای بالا در مراحل جوانه زنی، رویشی و زایشی ضروی می باشد. حداقل دمای مورد نیاز برای جوانه زنی بذر خیار 12 درجه سانتی گراد می باشد و دمای مناسب برای رشد و نمو سایر اندام های این گیاه دمای بالای 10 درجه سانتی گراد است. گلهای این گیاه نیز برای شکوفا شدن نیاز به دمای بالای 15 درجه سانتی گراد دارند و عمل لقاح در این گیاه نیز در دمای 26 الی 29 درجه سانتی گراد صورت می پذیرد. در صورت کاهش درجه حرارت به تعداد روزهای لازم برای جوانه زنی افزوده خواهد شد.
کاربردهای صنعتی و خواص درمانی خیار:
از میوه خیار به عنوان یک سبزی و از حالت نارس آن به شکل کنسروی استفاده می شود. میوه خیار عمدتا به دلیل درصد انرژی پایین به عنوان میوه ای جهت برطرف کردن خستگی مورد توجه است. با این که حدود 96 الی 97 درصد از خیار را آب تشکیل داده، ولی با این وجود به دلیل فراوانی ویتامین ها، املاح معدنی و اسیدهای آلی موجود در آن، از جایگاه خاصی در تغذیه مدرن برخوردار است و از جمله سبزی های پر مصرف در ایران و جهان محسوب می شود. خیار و خربزه بعد از گوجه فرنگی و هندوانه در مقایسه با سایر سبزیجات سطح کشت گسترده تری را به خود اختصاص داده اند.
آب برگ خیار قی آور بوده و یک گزینه مفید برای درمان سوء هاضمه کودکان محسوب می شود. خیار دارای خواص نرم کنندگی، ملین، مسهل و پاک کنندگی است. از میوه تازه خیار برای درمان لکه های پوستی و خارش ها استفاده می شود. همچنین می تواند به عنوان پماد سوختگی و جای زخم بکار برده شود.
در صنعت تولید لوازم آرایشی از خاصیت نرم کنندگی آن استفاده می کنند. دانه های میوه خیار خنک کننده، ادرار آور و کرم زدا هستند. مقدار 25 الی 50 گرم دانه پوشش دار خیار زمینی میزانی استاندارد برای کرم زدایی می باشد و در صورت مصرف با یک مسهل باعث تسهیل در روند خروج کرم ها خواهد شد.